İnsanlık tarihin kaydettiği en büyük yıkımlardan biri, hiç şüphesiz 1 Eylül 1939’da başlayan 2. Dünya Savaşı’ydı. Tarifsiz acılara, ölümlere sahne olan bu felaketle ilgili görmeye alıştığımız fotoğraflar, çoğunlukla savaş başladıktan sonra çekilenler; cephelerde vuruşan askerler, cephe gerisinde yaşam savaşı veren siviller, günlük hayattan utanç sahneleri… Ancak savaştan hemen önce, özellikle İngiltere’de çekilen kareler, yaklaşan savaşın seslerini bugüne kadar taşıyor ve ve belki de sıcak savaş sırasında çekilenler kadar önemli dersler barındırıyor.
SAVAŞA BEŞ KALA SİPERDE 5 ÇAYI SAVAŞIN İLANINDAN SONRA BRİTANYA’DA TOPYEKÛN VE HUMMALI BİR HAZIRLIK BAŞLAMIŞTI. LONDRA’DA HAVA SALDIRILARINI GÖZLEMEKLE GÖREVLİ BİR SİVİL SAVUNMA GÖNÜLLÜSÜ KUM TORBALARININ ARASINDA ÇAY KEYFİ YAPIYOR, 1939.
SINIR TANIMAYAN NAZİLER VE İŞGALE SEVİNENLER ALMANYA 1936’DA HİTLER’IN BİR OLDUBİTTİSİYLE VERSAILLES ANTLAŞMASI’NA GÖRE ASKERDEN ARINDIRILMIŞ BULUNAN RENANYA (RHINELAND) BÖLGESİNE GİRDİ. REN NEHRİ’NIN BATI YAKASINI OLUŞTURAN VE DÜSSELDORF, KÖLN, AACHEN GİBİ BÜYÜK ŞEHİRLERİ BARINDIRAN BÖLGENİN İLHAKI ÜZERİNE MİLLETLER CEMİYETİ KONSEYİ, LONDRA’DA TOPLANDI. MÜEYYİDE UYGULAMAYI GÖZE ALAMAYAN KONSEY, ALMANYA’YI KINAMAKLA YETİNDİ. RENANYALILAR, ALMAN SÜVARİLERİNİ ÇİÇEKLERLE KARŞILADI. MART 1936.
CHAMBERLAIN’IN POLLYANNA İYİMSERLİĞİ HİTLER, RENANYA VE AVUSTURYA’NIN İLHAKININ (11 MART 1938) ARDINDAN ÇEKOSLAVAKYA’NIN SÜDETYA BÖLGESİNE GÖZ DİKMİŞTİ. İNGİLTERE, FRANSA VE İTALYA, FÜHRER’İN BASKISIYLA TOPLANAN MÜNİH KONFERANSI’NDA, NÜFUSUNUN YAKLAŞIK YARISI ALMAN KÖKENLİLERDEN OLUŞAN BÖLGENİN ALMANYA’YA BIRAKILMASINI KABUL EDECEKTİ. BRİTANYA BAŞBAKANI NEVILLE CHAMBERLAIN, EYLÜL 1938’DE MÜNİH DÖNÜŞÜNDE HESTON HAVAALANI’NDA YAPTIĞI KONUŞMADA, “UZUN SOLUKLU BARIŞI TESİS ETTİKLERİNİ” SÖYLÜYORDU. OYSA O UZUN SOLUK, SADECE 12 AY YETECEKTİ.
KRISTAL GECE’NİN SİLİNEMEZ İZLERİ SAVAŞ ADIM ADIM YAKLAŞIRKEN ALMANYA YAHUDİLERİNİN ÜZERİNDEKİ AŞAĞILAYICI BASKILAR ŞİDDETE DÖNÜŞMÜŞTÜ. PARİS’TEKI ALMANYA BÜYÜKELÇİLİĞİNDE GÖREVLİ ERNST VON RATH’IN ÖLDÜRÜLMESİ BAHANE EDİLEREK KIŞKIRTILAN POGROMDA, 9 KASIM 1938’DE BERLİN’DE YAHUDİLERE AİT BİNLERCE DÜKKAN VE MEKAN YAKILIP YIKILDI, YAĞMALANDI. TARİHE, KIRILAN VİTRİN CAMLARINDAN ESİNLENEN KRİSTAL GECE (KRISTALLNACHT) ADIYLA GEÇECEK HADİSEDE 90 CIVARINDA YAHUDİ ÖLDÜRÜLECEKTİ. YERLE BİR EDİLMİŞ MAĞAZASINI TEMİZLEYEN YAHUDİ BIR ESNAF, 11 KASIM 1938.
FELAKET YAKLAŞIYOR, KAÇABİLEN KAÇIYOR KRİSTAL GECE BARDAĞI TAŞIRAN SON DAMLAYDI. YAHUDİLERDEN VE ARYAN OLMAYAN ALMANLARDAN OLUŞAN 5000 KİŞİLİK İLK MÜLTECİ KAFİLESİ ARALIK 1938’DE İNGİLTERE’YE ULAŞTI. GÖZLERİNE YANSIYAN KORKU VE UMUTSUZLUĞU KUCAĞINDAKİ OYUNCAK BEBEĞİNE SARILARAK DİNDİRMEYE ÇALIŞAN KÜÇÜK BIR MÜLTECİ KIZ, İNGİLTERE’NİN HARWICH LİMANINDA.
BUGÜN TEHDİT, YARIN BOMBA! 1936’DAN 1938’E KADAR RENANYA, AVUSTURYA VE SÜDETYA’DA TEK KURŞUN SIKMADAN YAYILMA STRATEJİSİNİ SÜRDÜREN ALMANYA, 1 EYLÜL 1939’DA SİLAH ZORUYLA POLONYA’YI İŞGALE BAŞLADI. HİTLER’İN VARŞOVA SOKAKLARINA ASTIRDIĞI AFİŞLER, POLONYALILARA İKİ SEÇENEK SUNUYORDU: “YA TESLİM OLURSUNUZ YA DA YOK OLURSUNUZ”. DUVARLARDAKİ ULTİMATOMLARI ENDİŞEYLE OKUYAN VARŞOVALILAR, ERTESİ GÜN ALMAN UÇAKLARININ BOMBALARI ALTINDA KALACAKLARDI.
SAVAŞA RAĞMEN HAYAT DEVAM EDİYOR BRİTANYA’NIN BAŞKENTİNDE SAVAŞIN GÖLGESİNDE BİR NİKAH. LONDRA 1. ALAY’DA GÖREVLİ ONBAŞI WHITE, A. NOCK İLE KUM TORBALARIYLA TAHKİM EDİLMİŞ ISLINGTON EVLENDİRME DAİRESİ’NDE DÜNYAEVİNE GİRİYOR. YAKINDA GENÇ ÇİFTİN ÜZERLERİNE YAĞAN KONFETİLERİN YERİNİ LONDRA’YI ALEVE BOĞAN ALMAN BOMBALARI ALACAK; 1939.
HASTANE ÇATISINDA GÜVENLİK ÖNLEMLERİ ALMAN HAVA SALDIRILARINA KARŞI ÖNCELİKLİ KORUMAYA ALINAN BİNALAR ARASINDA DOĞAL OLARAK HASTANELER DE VARDI. SAĞLIK KURUMLARININ ÇATILARI, BİRÇOK KAMU BİNASI GİBİ KUM TORBALARIYLA KAPLANMIŞTI. LONDRA’DA BIR HASTANENİN ÇATISINDAKI GÜVENLİK ÖNLEMLERİNİ DENETLEYEN HEMŞİRELER, EYLÜL 1939.
İŞYERLERİ BOŞALTILACAK SIĞINAKLARA KOŞULACAK SICAK SAVAŞA KARŞI SON HAZIRLIKLARINI YAPAN İNGİLTERE’DEN BİR BAŞKA SİVİL SAVUNMA TATBİKATI GÖRÜNTÜSÜ. PLANLI UYGULAMALAR HEM CAN KAYBINI AZALTMAYI HEM DE HALKIN BİRLİK, BERABERLİK, DAYANIŞMA RUHUNU GELİŞTIRMEYİ AMAÇLIYORDU. İŞYERLERİNİ HIZLA BOŞALTAN KADINLI ERKEKLİ OFİS ÇALIŞANLARI, DÜZENİ KORUYARAK SIĞINAKLARA KOŞUYOR, 1939.
ALMANLARA KARŞI ÖNCE YÜKSEK MORAL! PIGOT ÇİFTİ İSE KÜÇÜK SIĞINAKLARININ ÇATISINI ÜZERİNE DİKTİKLERİ ENVAİ ÇEŞİT ÇİÇEKLE GİZLEMEYİ TERCİH ETMİŞLER. SIĞINAKLAR İTİNAYLA SÜSLENİYOR, MANEVİYAT YÜKSEK TUTULUYORDU.
(Fotoğraflar, Getty Images koleksiyonlarından derlenen “Fotoğraflarla 20. Yüzyılın Sosyal Tarihi-1930’lar” (Literatür Yayınları, 1998) isimli eserden alınmıştır).
