TELKİHHANE-İ ŞÂHÂNE’NİN İSTATİSTİK RİSÂLESİ
Aşılama ‘telkih’ iken istatistikler doğruyken
Yaşadığımız salgın hastalık koşullarında, her gün defalarca duyduğumuz aşı haberleri en başta geliyor. 1903’te basılan Telkihhane-i Şâhâne’nin 1318 Senesine Mahsus İstatistik Risâlesi adlı 127 sayfalık eser, Osmanlı döneminde “telkih” denilen aşı üzerine yazılmış ilk ve en kapsamlı kaynak. Doktor Mirliva Rıfat Hüsameddin Paşa’nın kaleme aldığı nadir bir kitap.
Twitter kuşundan önce güvercinli haberleşme
Özellikle son aylarda, sosyal medya hesaplarının güvenliği ve haberleşmenin mahremiyeti neredeyse herkesin ilgilendiği bir mesele. 19. yüzyılda telgrafın ortaya çıkmasına rağmen, posta güvercinleriyle haberleşme özellikle askerî alandaki önemini korumuştu. Konuyla ilgili bizde yayımlanan en önemli eserler ve “hack”lenemeyen güvercinler.
Devlet Yardımı: Bürokratlar toplanır, ‘yandaş basın’ beslenir
Gazete ve dergileri, kısacası basını kontrol altında tutmak, öteden beri siyasi iktidarların fonksiyonları arasındadır. 1943’te toplanan üst düzey devlet bürokratları, hangi dergi/mecmuanın maddi olarak destekleneceğine, hangilerinin uyarılacağına karar vermişler ve bunu rapor olarak devrin başbakanı Şükrü Saracoğlu’na sunmuşlardı.
ORHAN SEYFİ ORHON’DAN TATBİKAT MERMİLERİ ‘Maskara Halide Edip, Türk düşmanı gazeteler, Yahudi bozması yazarlar’
Erken cumhuriyet döneminin önde gelen şair-yazar ve gazetecilerinden Orhan Seyfi Orhon, Türkçü ideolojinin savunucularındandı. 1943’te yazar Halide Nusret Zorlutuna’ya yazdığı mektupta, dönemin ünlü isimlerinin yanısıra TBMM’yi de ağır sözlerle suçlayan Orhon, 1946’da milletvekili olarak Meclis’e girecekti!
İSTANBUL REHBER-İ SEYYAHİN İstanbul’un ilk modern ve ayrıntılı rehber kitabı
İsviçreli araştırmacı ve hoca Ernest Mamboury, 20. yüzyıl başlarında yerleştiği İstanbul’da benzersiz bir iş yapmış; şehrin tarihî eserlerini ilk defa detaylı bilgiler ve haritalarla dünyaya tanıtmıştı. İlk defa 1925’te basılan İstanbul Rehber-i Seyyahin, hem seyyahlar hem uzmanlar için İstanbul şehir tarihi ve varolan eserler için en mühim kaynak olma özelliğini korumuştur.
100 YIL ÖNCEKİ SALGINDAN…
‘Bu menhus nezle on dört bini aşkın insan kardaşımızı ebediyete götürmüştü’
Dünyada 1918-1920 arasında görülen İspanyol Gribi (İnfluenza) felaketi Türkiye’yi de vurmuş; halkın hastalıklardan korunması, sağlıklı yaşama, evlerde hijyen, çocukların sağlığı için önlemleri içeren kitaplar basılmıştı. Günümüzde sosyal medyada tartışılan, yazılıp çizilenler ile neredeyse birebir benzerlikler gösteren bu kitapları hatırlayalım.
KARTVİZİTLERDEKİ “MADAM” VE “MATMAZEL”LER
1880’lerin ortalarında başlayan kartvizit kullanımı, Avrupai bir hayatın yansıması olarak, özellikle erkekler için düşünülmüştü. Kadınların da “kart dö vizit” kullanmaya başlamaları ise, beraberinde medeni durumlarını, bu kartvizitlerin ne zaman, kime, kimin aracılığıyla bırakılacağını düzenleyen bir dizi adab-ı muaşeret kuralını beraberinde getirdi.
Orhan Seyfi Orhon’dan bir kadirşinaslık örneği
1927’de yayımlanan Güneş dergisi, 3. sayısını o yıl vefat eden Süleyman Nazif’e ayırmıştı. Üstad kabul edilen Sami Paşazade Sezai Bey’in, o devirde bir dergiye yazı yazması sıradışı bir hadiseydi. Derginin sahibi ve başyazarı, ünlü edebiyatçı Orhan Seyfi Orhon, bu yazı üzerine Sezai Bey’e müstesna bir teşekkür mektubu göndermişti.
Doktor Besim Ömer’in insan sağlığına adanan, ölümle sınanan hayatı
1862 Arnavutluk doğumlu Besim Ömer, parlak bir eğitim kariyerinin ardından hekim olmuş; başta Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu, Veremle Mücadele Cemiyeti olmak üzere birçok kurumda yöneticilik yapmış, üniversitelerde ders vermiş, yüzlerce öğrenci yetiştirmiş, milletvekilliği yapmış, bir dizi önemli kitaba imza atmış müstesna bir hocaydı. Dramatik şekilde 1940’da vefat eden Besim Ömer Akalın, daha önce de iki kez mucizevi şekilde ölümden kurtulmuştu.
Gazetecilerin duayeni: Mahmud Sâdık Bey
Son dönem Osmanlı basınının keskin kalemlerinden Mahmud Sâdık, 1930’daki ölümüne kadar onlarca gazete ve dergide yazdı, çalıştı. Yazdığı yüzlerce yazı, makale, köşe yazısı henüz derlenmemiş, eserleri topluca yayımlanmamıştır.