Aralık
sayımız çıktı

Millî forma tercihleri farklı ama hepsi Türkiye asıllı…

EURO 2024’ÜN ARDINDAN TÜRK FUTBOLCULAR

Türkiye’den Avrupa’ya göçedenlerin çocuklarının üst seviye liglerdeki futbol macerası 1970’lerde başlamıştı. Türkiye kökenli futbolcu sayısı arttıkça, kimin hangi millî takımı seçeceği tartışma konusu oldu. Ancak bugün Almanya doğumlu Hakan Çalhanoğlu’nun Türkiye, İlkay Gündoğan’ın ise Almanya kaptanı olması büyük bir zenginliğe işaret ediyor.

Ekmek peşinde 1960’lar­da Almanya’ya göçeden binlerce insan, artık başta alışmakta güçlük çektik­leri bu ülkenin vatandaşı. Bugün Almanya’da yaşayan Türk nüfus 3 milyonu aşmış durumda. Kimileri aradan geçen yıllara rağmen hâlâ uyum sağlayamıyor; Almanya onlar için “acı vatan” olmaya devam ediyor. Birçoğu ise çokkültürlü bir yaşamın içinde hayatlarını devam ettiriyor.

Kimi Türkler ise “altın bile­zikleri” sayesinde iki ulusta da gündem oluyor. Futbolla sadece kendilerine değil, ailelerine, çevrelerine de başka bir yaşam inşa ediyor. “Futbol havzası” olarak anılan, daracık bir bölgede yaşayan milyonlar, yanyana şehirler… Futbol literatüründe “Bin Derbiler Diyarı” olarak da ta­nımlanan Ruhr Bölgesi’nde, 4.435 kilometrekarelik bir alanda 5 milyon kadar insan yaşıyor. Önce Polonyalıların geldiği bu bölge, ardından Yunanlar, İtalyanlar, İspanyollar, Türkleri konuk ve yerli etmiş. Birbirlerine çok yakın mesafedeki kulüpler, kıyasıya rekabetler…

Bölgedeki işçilerin yazgısı, Dortmund’un bugünkü renkle­riydi: Biranın sarısı, kömürün ka­rası… Uzun bir süre Almanya’nın itici gücü olan havzada zamanla maden ve demir-çelik sanayisi tasfiye ediliyor, 2018’de de son kömür ocağı kapatılıyordu. An­cak bölge, yıllarca birçoklarının ekmek kapısı olmuştu. Buraya tek başına taşınan İlkay’ın dedesi, sonradan ailesini de yanına almıştı. Böylece 1979’da Alman­ya’ya ayak basan İrfan Gündoğan da 11 yıl sonra doğan oğluna İlkay adını verecekti.

Evlendikten sonra Almanya’ya göçeden Hüseyin Çalhanoğlu ise bir taraftan yeni yaşamına tu­tunmaya çalışıyor, diğer yandan futbol tutkusundan kopmamak için bir takım oluşturuyordu. 1992’de arkadaşlarıyla kurduğu Turanspor Mannheim’in ka­pısından, zamanla ismini tüm dünyanın öğreneceği oğlu Hakan da girecekti.

Spor-1
Alman ve Türk futbol taraftarları, 25 Haziran 2008’de İsviçre’nin Basel kentinde oynanan Almanya-Türkiye Euro 2008 yarı final maçını izlemek için Berlin’de.

Tabii onlardan öncesi de vardı. 1960’larda Almanya’ya giden ailelerin çocukları futbol altyapı eğitimlerini bu ülkede almaya başlamıştı. İzmir’de doğan Erhan Önal, 1976’da Bayern Münih for­masıyla sahne aldığında Bundes­liga’da oynayan ilk Türk göçmen çocuğu olmuştu. “Papaz” lakaplı savunma oyuncusu, 1979’da Türk millî takımına seçilmiş, 1982’de de Fenerbahçe’ye kiralık gelmişti. Sonrasında yıllarca formasını giyeceği Galatasaray’da vazgeçil­mez olan Erhan Önal ve İstan­bul’da doğup Berlin’de büyüyen forvet İlyas Tüfekçi, yeşil saha­larda tersine göçü başlatacaktı. Onların açtığı kapıdan başta Erdal Keser’ler, Uğur Tütüne­ker’ler, Savaş Koç’lar olmak üzere sayısız futbolcu girip Türkiye’de top koşturacaktı. Yine 1980’le­rin sonunda Türkiye’ye gelen Mustafa Yücedağ ise Hollanda patentliydi.

Spor-2
Almanya’nın kaptanı İlkay Gündoğan’ın kökleri Balıkesir’e dayanıyor (üstte). Bayburtlu bir aileden gelen, Almanya doğumlu Hakan Çalhanoğlu ise Türkiye’nin kaptanı (altta).

Yeri gelmişken hatırlanmalı: Sadece Avrupa’da değil, Avust­ralya’da doğan çocuklar da bu topraklarda futbol oynamıştı. 1995-2002 arasında Galatasaray kadrosunda bulunan Ufuk Talay; Avustralya Genç Millî Takımı’n­da görev yaparken ondan 11 yaş küçük olan Ersan Adem Gülüm yıllarca Beşiktaş’ta oynamış, Tür­kiye adına 7 defa sahaya çıkmıştı.

Spor-3

Futbolun beşiği İngiltere’den ithal ettiğimiz oyuncular da vardı. Colin Kâzım Richards, hem Fenerbahçe hem Galatasaray for­masını giymiş, Türkiye’yi temsil etmişti. Londra’da Kıbrıslı Türk bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelen Kâmil Ahmet Çörekçi de altyapı eğitimini İngiltere’de al­dıktan sonra Türkiye’ye gelecek, birçok takımda boy gösterecekti.

İlk Mehmet Scholl’la anlamış­tık, her Mehmet’in illa Türkiye için ter dökmeyeceğini. Aslen Mehmet Yüksel adıyla doğan o çocuk, sevgiyi öz babasından değil, üvey babasından görmüştü. Annesinin sonradan evlendiği adamın soyadıyla yeşil sahalarda parlamış, Karlsruher aktarmalı geldiği Bayern Münih’te yıldız­laşmıştı. 8 Bundesliga, 1 Şampi­yonlar Ligi, 1 Kıtalararası Kupa, 1 de UEFA Kupası zaferinde rol oynayan orta saha oyuncusu, 1996’da da Almanya’yla Avru­pa şampiyonluğu yaşamıştı. Belki de onun öyküsü, federasyon yetkililerinin kulağına küpe ol­muştu. Başka diyarlarda büyüyen çocukları Türkiye için oynamaya ikna etmek, başlı başına me­saiydi artık. İkna edilenlerden Nuri Şahin, tesadüf bu ya, ilk millî maçında doğduğu ülkeye, Almanya’ya karşı sahne almıştı. 8 Ekim 2005’te Atatürk Olimpiyat Stadyumu’nda oynanan hazırlık karşılaşmasında ay-yıldızlılar adına perdeyi açan Halil Altın­top’un da gurbetçi olması mani­dardı. Fatih Terim’in oyunun son dakikalarında sahaya sürdüğü Nuri daha 17 yaşındaydı. Gence­cik maestro ağları bulduğunda ondan mutlusu yoktu!

Peri masalı gibi başlamıştı Nuri’nin Türkiye macerası. Dort­mund, Real Madrid, Liverpool formalarını da giyen orta saha oyuncusunun yaptığını yıllar sonra Kenan Yıldız tekrarlayacak, ay-yıldızlı formayla ilk golünü Almanya’ya atacaktı. O günlerde Bundesliga’da sahne alan en genç futbolcu özelliğine sahip Nuri’yi bize kaptıran Panzerler, ondan 40 gün sonra doğan Mesut Özil’i pamuklara sarıyordu.

Spor-4
İzmir’de doğan Erhan Önal, 1976’da Bayern Münih formasıyla sahne aldığında, Bundesliga’da oynayan ilk Türk göçmen çocuğu olmuştu.

Harika bir kulüp kariyerine sahip olan Nuri’nin millî takım serüveni sıradanken, Almanya’yı seçen Mesut 92 maça çıkacak, ayrıca Dünya Kupası’nı kaldıra­caktı. Bunun etkisiyle uzun süre o coğrafyadaki Türk asıllı çocuk­ların çoğunluğunun ilk tercihi Almanya olacaktı. Tabii istisnalar da vardı…

18 Kasım 2023’te Berlin’de yapılan hazırlık maçında Türkiye, Almanya’yı 3-2’lik skorla de­virirken, ağları havalandıran Kenan Yıldız, iki ülke hattında tartışmalara neden olmuştu. Regensburg’da doğan delikanlı, henüz 18’indeyken doğduğu ve yetiştiği ülkeyi üzmüştü. Bayern Münih altyapısından Juventus’a transfer olan kanat oyuncusun­dan sonra çocukluk arkadaşı Can Uzun da uzun uğraşlardan sonra Türkiye’yi seçmişti. Euro 2024 için açıklanan geniş kadroya alınan Can, sonradan takımdan çıkarıldı.

Spor-6
Almanya’da doğan Nuri Şahin, Türkiye formasını ilk defa Almanya karşısında giymiş, sonradan oyuna girip bir de gol atmıştı. 20 numaralı oyuncuyu kutlayanlardan sağdaki Hamit Altıntop ve arka plandaki Serhat Akın da Almanya’da doğumluydu.

Türkiye kadrosunda yer alan kaptan Çalhanoğlu ve Kenan dışında, Cenk Tosun, Kaan Ayhan ve Salih Özcan da Almanya doğumlu. Mert Müldür Avustur­ya’da, Ferdi Kadıoğlu ve Orkun Kökçü ise Hollanda’da doğdu.

Gelin, bugüne dek Türkiye kadrosunda yer almış, altyapı eği­timini yurtdışında alan futbolcu­lardan bir ilk 11 hazırlayalım:

Kaleci / Sinan Bolat Kayse­ri’de doğan Sinan, 5 yaşındayken ailesiyle Belçika’ya göç etti. Futbo­la Genk altyapısında başlayan file bekçisi, Standart Liege için oynarken Şampiyonlar Ligi’nde gol de atmıştı. Devler arenasında penaltı dışında akan oyunda file­leri havalandıran ilk kaleci oydu. (12 millî maç, 1 gol).

Sol bek / Ferdi Kadıoğlu Hollanda’yı alt yaş kategorile­rinde temsil eden Ferdi, 2018’de Fenerbahçe’ye geldiğinde, henüz 18’indeydi. Orta sahadan zaman­la beke evrilen oyuncu, bitmek tükenmek bilmeyen enerjisiyle dikkati çekiyor. Bir sonraki dura­ğına rekor bir bonservisle gitmesi bekleniyor. (20 millî maç, 1 gol).

Sağ bek / Ümit Davala Mann­heim’da doğan Ümit, memleket futboluna Afyon’da merhaba demiş, 1996’da Galatasaray’a gelmişti. Sarı-kırmızılı takımda gösterdiği performansla Milan’a transfer olan oyuncu, Werder Bremen’den emekli olmuştu. (41 millî maç, 4 gol).

Defans / Erhan Önal Yeşil sahalarımızın “Papaz”ı Erhan Önal, İzmir’de doğmuş, 7’sinde ailesiyle Almanya’nın yolunu tutmuştu. Münih Türkgü­cü’nden kentin devi Bayern’e transfer olan savunma oyuncu­su, Fenerbahçe ve Galatasaray formalarını giymişti. (12 millî maç, 1 gol).

Defans / Kaan Ayhan Gel­senkirchen’de dünyaya gelen Kaan, futbola kentinin takımı Schalke’de başlamıştı. İtalya’da Sassuolo’da 3 sezon geçirdik­ten sonra 2023’te Galatasaray’a gelen 29 yaşındaki oyuncu, tam bir joker. Sağ bek, stoper ve ön libero pozisyonlarında da görev yapabiliyor. (63 millî maç, 5 gol).

Orta saha / Nuri Şahin Bugün Borussia Dortmund’un teknik direktörü olan Nuri, o takımın altyapısında futbola merhaba demiş, kulübün efsanelerinden biri olmuştu. Feyenoord’da kira­lık geçirdiği 2007-08 sezonun­dan sonra parlayan solak yıldız, Real Madrid, Liverpool, Werder Bremen formalarını da giydikten sonra Antalyaspor’da yeşil saha­lara veda etti. (52 millî maç, 2 gol).

Orta saha / Hakan Çalhanoğlu Karlsruhe’de parlayan Hakan, Hamburg’da gösterdiği per­formansla Bayer Leverkusen’e transfer olmuştu. 2017’de İtalyan devi Milan’a giden maestro, 2021’de kırmızı-siyahlıların ezeli rakibi Inter’e imza atarak Çizme’de büyük bir sansasyon yarattı. (90 millî maç, 19 gol).

Orta saha / Yıldıray Baştürk Wattenscheid altyapısında yeti­şen Yıldıray, Bochum aktarmalı geldiği Bayer Leverkusen’de Şampiyonlar Ligi finali oyna­mıştı. Hertha Berlin ve Stuttgart formalarını giydikten sonra İngiltere’de Blackburn’de futbolu bıraktı. 2002 Dünya Kupası’nda Hasan Şaş’ın Brezilya’ya attığı golün asisti ondandı. (49 millî maç, 2 gol).

Orta sağ-sağ kanat / Hamit Altıntop Wattenscheid altyapı­sında yetişen Hamit, ikizi Halil’le birlikte bir dönem ses getirmişti. Schalke’den Bayern Münih’e, oradan da Real Madrid’e transfer olan Hamit 2012’de Galatasaray’a geldi. Uzaktan şutları, bitmek bilmeyen enerjisiyle dikkati çe­ken yıldız, bugün millî takımlar sorumlusu. (82 millî maç, 7 gol)

Orta sağ-sol kanat / Kenan Yıldız İtalyan devi Juventus’ta oynayan Kenan, yıllardır Al­manya’nın gündeminde. Bayern Münih altyapısından ayrıldığı gün haberdi; Türkiye’yi seçip ay-yıldızlı formayla Almanya ça­talına plaseyi gönderdiği gün ise manşet! Euro 2024’te iyi perfor­mans göstermese de, yaşıtı Arda Güler’le birlikte millî takımımı­zın geleceği olarak görülüyor. (12 millî maç, 1 gol).

Forvet / Cenk Tosun Eintracht Frankfurt’un futbola armağanı olan Cenk, Türkiye’de önce Gazi­antepspor’da oynadı. 2014’te Be­şiktaş’a gelen nam-ı diğer Tosun Paşa, attığı muhteşem golleri müteakip rekor bir bonservis­le İngiliz ekibi Everton’a gitti. Halen Beşiktaş kadrosundaki santrfor, alt yaş kategorilerinde Almanya’yı temsil ettikten son­ra Türkiye’yi seçmişti. (53 millî maç, 21 gol).

Elbette bir de, Türkiye’yi değil, futbola başladıkları ülkenin millî formasını tercih edenler vardı. 2014’te Almanya formasıyla Dünya Kupası’nı kaldıran Mesut Özil, Isparta’da doğup Alman­ya formasıyla Türkiye’ye karşı oynayan Mustafa Doğan ve 14 kez Panzerler için sahne alan Serdar Taşçı ay-yıldızlı formayı seçme­mişti. Tıpkı Galatasaray’la geçen sezon şampiyonluğa ulaşan Kerem Demirbay, 4 defa Alman­ya forması giyen Suat Serdar ve Euro 2024 kadrosundaki Emre Can ile Deniz Ündav gibi.

31 defa Avusturya namına oynayan Viyana doğumlu Veli Kavlak, millî takımdaki tek golünü de Türkiye’ye atmıştı. Avusturya adına ilk defa 2002’de Volkan Kahraman sahne alırken, onu Muhammed Akagündüz, Ümit Korkmaz, Cem Atan, Ekrem Dağ, Yasin Pehlivan, Yüksel Sa­riyar, Ercan Kara ve Yusuf Demir takip etti. Ramazan Özcan da Euro 2008 ve 2016’ya yedek kaleci olarak gitmişti.

Spor-5
1980’lerde Fenerbahçe ve Galatasaray’da oynayan İlyas Tüfekçi, 1979- 1981 arasında top koşturduğu Stuttgart formasıyla.

İsviçre formasıyla 62 maça çıkıp 34 gol atan Kubilay Türk­yılmaz, Alexander Frei’dan sonra ülke tarihinin en golcü ikinci oyuncusu durumunda. Bir zamanlar Galatasaray formasını terleten Eren Derdiyok da İsviçre adına 60 maçta 10 gol atmıştı. Bir kez U21’de Türkiye için oynayan Gökhan İnler, sonradan nihai ka­rarını verecek ve doğduğu ülke­nin formasını 89 defa terleterek İsviçre için en çok oynayan Türk kökenli futbolcu olacaktı. Bugün millî takımın hocası olan Murat Yakın 44, kardeşi Hakan ise 87 defa İsviçre için görev yaptı.

6 çocuğunu geride bırakıp İs­tanbul’dan İsviçre’ye giden Emi­ne Hanım’ın oğullarıydı Murat’la Hakan. Kocası Leman Gölü’nde boğulan sağlık memuru, gurbet­te yaşam mücadelesine devam ediyordu. Basel’de kaynakçılık yapan Mustafa Yakın’la evlenen Emine Hanım, 1974’te Murat, 1977’de de Hakan’ı doğuracaktı. Babalarının evi terketmesinden sonra annelerinin desteğiyle futbola tutunan Yakın kardeşler, müthiş bir kariyere sahip oldular. Murat teknik direktör olduk­tan sonra harikalar yaratırken, kardeşi Hakan geçen yıl İstan­bulspor’u çalıştırdı.

Spor-7
Almanya millî formasını seçen Mesut Özil, 2014’te Dünya Kupası’nı kaldırmıştı.

İsveç formasıyla 49 maça çıkıp 3 gol atan Jimmy Durmaz, kariye­rine Türkiye’de devam ediyor. Bir ara Galatasaray kadrosunda da yer alan orta saha oyuncusunu son olarak Gençlerbirliği forma­sıyla izlemiştik. Yine onun gibi Süryani olan Kennedy Bakırcıoğ­lu 14 millî karşılaşmada oynadı. 2013-2016 arasında 21 defa İsveç için ter döken Erkan Zengin, Türkiye’yi alt yaş kategorilerinde temsil etmişti.

Euro 2016 elemelerinde 12 Ekim 2014’te yapılan İsveç-Lih­tenştayn mücadelesinde perdeyi Erkan Zengin açmış, Jimmy Dur­maz skoru ilan etmişti. Belki o günün unutulmazı, golleri yiyen kalecinin adının Cengiz Biçer ol­masıydı. Türk asıllı file bekçisi İs­viçre’de doğmuş, Lihtenştayn’da futbola başlamıştı. Samsunspor, Mersin İdmanyurdu, Göztepe, Yomraspor, Kastamonuspor ve Gümüşhanespor kadrolarında da yer alan 37 yaşındaki eldiven kariyerine devam ediyor.

Spor-8
44 defa formasını giydiği İsviçre Millî Takımı’nın bugünkü teknik direktörü Murat Yakın ve bir antrenmanda kendisini bisikletiyle ziyarete gelen annesi Emine Yakın.