Çanakkale muharebelerinin başında Mustafa Kemal komutasındaki Kemalyeri, 19. Tümen’in harekat merkeziydi. Sıcak muharebe alanının hemen yanıbaşındaki bu mevki, yine muharebelerin ilk aylarında Kemalyeri olarak anılmaya başlanmıştı. M. Kemal’in buradan yazdığı 3 Mayıs 1915 tarihli emirde “Tümen Karargahı”, 6 Mayıs 1915 tarihli emirde ise “Kemalyeri” isminin kullanıldığını kanıtlayan orijinal belgeler…
Mustafa Kemal’in isminin hem tarihe hem coğrafyaya ilk girişi…
Çanakkale kara muharebeleri başladığında, Fahrettin Bey (Altay), 3. Kolordu Kumandanı Esat Paşa’nın yanında kurmay subayı görevindedir. Mustafa Kemal’le de 1915’in başında, tayin edildiği 19. Tümen Kumandanlığı görevine giderken tanışır:
“Mustafa Kemal Bey Gelibolu’dan geçerken bize uğradı; kendisini ilk defa görmüş oluyordum. Enerjik, muhatabına itimat telkin eden, tok sözlü, sarı saçlı, mavi gözlü, düzgün endamlı genç bir komutan.
Fahrettin Altay’ın anılarında, iyi bilinen bir olaya da yer veriliyor: 19. Tümen Karargahı’nın bulunduğu yere “Kemalyeri” isminin verilmesi. Fahrettin Bey anılarında bu karargahı ziyaretini anlatır. Yolda makineli tüfek ateşi altında kaldıktan sonra, engebeli arazide kendisine yol gösteren bir erin yardımıyla karargahı bulur. Mustafa Kemal ve Kurmay Subayı Binbaşı İzzettin (Çalışlar), bir sel yarıntısında ayaklı bir dürbünle düşmanı gözetlemektedirler. Kucaklaşıp öpüşürler. Fahrettin Bey gazalarını tebrik edip ihtiyaçlarını sorar. Aralarında geçen konuşmayı Altay’ın anılarından aktaralım:
“- Karargâhınız hep burada mı kalacaktır? Buranın ismi nedir?..
Mustafa Kemal biraz düşündü:
– Evet, burada kalacağız. Ama, sel yarıntılarının ismi mi olur?
(Bunları söylerken gülümsüyordu)
– Olur… Olur… Mesela KEMALYERİ olur”
dedim.
Hoşlandı. Karargaha dönünce Kor. (Kolordu) Komutanının muvaffakiyeti alınarak bu isim konuldu (s. 93).
Elimizde Mustafa Kemal tarafından yazılmış iki belge var; ilkinin tarihi 21.2.331, yani 4 Mayıs 1915. Belgenin yazıldığı yer “19. Fırka Karargahı” olarak belirtilmiş. Diğer belgenin tarihi ise 24.2.331, yani 6 Mayıs 1915. Bu belgenin yazılış yeri “Kemalyeri”. Bu durumda Kemalyeri adının kullanılışının 5/6 Mayıs’ta başladığı anlaşılıyor. Mustafa Kemal’in Kurmay Başkanı İzzettin Bey’in günlüğünde de Kemalyeri ismi ilk kez 11 Mayıs’ta görülür. İzzettin Bey’in günlüğünde ismin verilmesiyle ilgili bir bilgi yok; fakat Esat Paşa da anılarında, bu ismi kendisine Fahrettin Bey’in önerdiğini ve kendisinin de kabul ederek günlük emirle duyuru ve haritalara yazılmasını emrettiğini anlatır.
