Osman Hamdi Bey zamanında arkeolojik kazıları bilfiil yürütmeye başlayan Theodor Makridi Bey, Türk arkeolojisi ve müzeciliğinin altyapısını oluşturan çok değerli projeleri gerçekleştirdi. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde görevine uzun yıllar devam eden Theodor Makridi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk resmî kazılarını da gerçekleştiren isimdi.
Dünyanın neredeyse her yerinde arkeoloji bilimi ile ilgili ilk çalışmalar Batılılar tarafından başlatılmıştır. Osmanlı coğrafyası da buna dahildir. Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda yaşamakta olduğu çöküş süreci, başta İngiltere, Fransa ve Almanya olmak üzere Avrupalıların arkeoloji talanını rahatça gerçekleştirmesine olanak tanımıştır. Ninive (Koyuncuk), Dur-Şarrukin (Khorsabad), Kalhu (Nimrud), Sa’mal (Zincirli), Pergamon (Bergama) ve Truva (Hisarlık Tepesi) ile başlayan sözde arkeolojik kazılar, Babil, Karkamış (Cerablus) ve Sakçagözü ile devam etmiştir.
1881 yılında sistemsiz bir yapıya sahip Türk müzeciliğinin başına geçen Osman Hamdi Bey, Osmanlı’nın önemli entelektüellerinden ve sanatçılarından biriydi. Müzeci olarak ilk farkettiği, devletin arkeolojik değerlerinin 1869 ve 1874 Âsâr-ı Atika Nizamnameleri’ne karşın Batılılar tarafından durmaksızın yurtdışına taşınmakta olduğu idi. Bu sırada Musul’daki Ninive, Dur Şarrukin ve Kalhu kazıları çoktan bitmiş, eserler British Museum ve Louvre’a nakledilmişti bile. Oysa ki 1874 nizamnanesine göre kazıdan çıkan eserlerin üçte biri devlete, üçte biri ise arazi sahibinde kalması gerekiyordu.
Önemli ve değerli eserlerin ortaya çıktığı kazılarda denetimin yeterli olmaması, devlete yalnızca teşhir edilemeyecek nitelikte noksan eserlerin gelmesine neden oluyordu. Titizlikle hazırlanan 1884 Âsâr-ı Atika Nizamnemesi ile Osmanlı topraklarından açığa çıkan eski eserlerin ve arkeolojik değerlerin yurtdışına çıkarılması büyük ölçüde engellenmiş oldu. Bu yasa Osman Hamdi Bey’in ilk önemli başarısı değildi. Devletin eski eser politikasını 1884 nizammanesiyle belirleyen Osman Hamdi Bey, arkeolojik kazılarla ilgili stratejiyi göreve geldiği 1881’de kurgulamıştı bile; kazıların devlet tarafından yapılması ve eserlerin sergileneceği Batı tarzında bir müze binası.
Kurguladığı stratejiyi uygulamaya başlayan Osman Hamdi Bey, ilk kazıyı Anadolu topraklarında Nemrud Dağı’nda (1883) gerçekleştirdi. Bunu aynı yıl içindeki Irak-Sipara ile Muğla-Lagina (1891-1892) kazıları izledi. Ancak on yıllık süreçte yapılan iki kazı çalışması çok yetersizdi. Osman Hamdi Bey kazı sayısını daha da arttırmak istiyor, uzman yetersizliği bu duruma engel oluyordu. Türkiye’de henüz bir arkeoloji okulu yoktu ve uzman yetişmiyordu.
Mekteb-i Sultani mezunu Theodor Makridi 1892 yılında Fransızca katipliği görevi ile başladığı Müze-i Hümayun’da (İstanbul Arkeoloji Müzeleri) kısa sürede Osman Hamdi Bey’in dikkatini çekmişti. İyi derecede Fransızca bilen bu genç nümizmat olan babası Dr. Ferik Makridi Paşa’dan dolayı arkeolojiye yabancı değildi. Osman Hamdi Bey hiç düşünmeden Theodor Makridi’yi müzenin kazılarında görevlendirdi. Theodor Makridi’nin devreye girmesiyle birlikte arkeolojik kazıların sayısı hızla artmaya başladı. Bilecik-Bozüyük (1895), Aydın-Tralleis (1902) ve Alabanda (1902), İzmir-Yortan (1901) ve Notion (1907, 1913), Çorum-Boğazköy (1906- 1907, 1911-1912) ve Alacahöyük (1907, 1909), Samsun-Akalan (1907), Gaziantep-Sakçagözü (1907, 1909, 1911), Suriye-Kadeş (1894), Tedmür (1902) ve Rakka (1905, 1907), Lübnan-Sayda (1897-1900, 1902-1904, 1913), Bostane Şeyh (1900-1902) ve Sur (1913), Rodos (1906, 1909), Taşoz (1909, 1911) ve Yunanistan-Langaza (1910) kazıları Türkiye arkeolojisinin ve müzeciliğinin altyapısını oluşturan çok değerli projelerdir.
Theodor Makridi’nin göreve gelmesiyle kazı sayısının bariz biçimde artmasındaki doğru orantı bir tesadüf değildir. Theodor Makridi sözkonusu kazıların bazılarına bilfiil katılamamakla birlikte, bunların hepsine lojistik ve organizasyon anlamında altyapı sağlamıştır. Arkeolojiyi Batılı tarzda yapan ilk uzmanlardan olan Theodor Makridi, bu özelliğini yabancı kazılara müzeyi temsilen kazı komiseri olarak gönderilmiş olmasıyla kazanmıştır.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde görevine uzun yıllar devam eden Theodor Makridi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk resmî kazılarını da yapmıştır. Maarif Vekaleti’nin emriyle 1925’te Ankara tümülüslerinde gerçekleştirdiği kazılar Türkiye’nin ilk arkeolojik kazıları olarak tarihe geçmiştir.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nden 1930 yılında emekli olan Theodor Makridi, Atina’ya Benaki Müzesi’ni kurmak için geçici olarak yerleşmiştir. İstanbul’u sıklıkla ziyaret eden Makridi Bey, 1940 yılında uzun yıllar yaşadığı Bakırköy semtinde 68 yaşında hayata veda etmiş, Bakırköy Rum Mezarlığında babasının ismi yazılı mezara defnedilmiştir.
