Aralık
sayımız çıktı

Vietnam Savaşı’nın seyrini, Nixon iktidarını değiştirdi

DANIEL ELLSBERG (1931-2023)

1974’te Nixon yönetiminin çöküşüne giden yolda ilk adımları atan, Vietnam’a dair gizli Pentagon Belgeleri’ni New York Times’a vererek savaşın seyrini ve kamuoyundaki algısını değiştiren Daniel Ellsberg hayatını kaybetti. Ellsberg, FBI’ın ve hükümetin çabalarına rağmen pes etmeyecek, daha sonra Manning ve Snowden’a da destek verecekti.

Pentagon Belgeleri’ni arka­daşı Anthony Russo’nun yardımıyla basına sızdırıp Richard Nixon yönetiminin çöküşünü hazırlayan Daniel Ellsberg 16 Haziran’da öldü. 7.000 sayfalık meşhur belgeler, 1971’de ardarda dört Amerikan başka­nının Vietnam Savaşı hakkında halka ve Kongre’ye yalan söyle­diğini ortaya çıkarmıştı. ABD’nin Vietnam’da gizlice bombardı­man, özel harekat operasyonları düzenlediğinin öğrenilmesi savaşın gidişatını ve dünya den­gelerini değiştirmişti.

Ellsberg 7 Nisan 1931’de Chicago’da doğdu. Harvard’da iktisat okumak için burs kazanan Ellsberg, sınıfını 1952’de üçün­cülükle bitirdi. Doktora davetini reddedip ABD deniz piyadelerine katıldı, üsteğmen oldu. 1957’de Harvard’a geri dönüp doktora yaptı ve bu sırada ABD hükümeti için de çalışan RAND araştırma şirketine girdi. 1964’de Savunma Bakanlığı’nda uluslararası gü­venlik özel danışmanı olarak işe alındı. Vietnam’a olan ilgisinden dolayı iki sene boyunca bu konu­da çalıştı. Aynı dönemde savaş karşıtı eylemlere ilgi duymaya başladı ve 1969’da Randy Kehler adında bir asker kaçağıyla olan konuşmasından sonra protesto­lara katılmaya başladı. Bu arada RAND’den istifa etmek zorunda kalmıştı.

resim_2024-08-31_200815649
Daniel Ellsberg, serbest kaldığı gün, haberi veren gazeteye sarılmış eşiyle birlikte…

1970 yılı geldiğinde, Viet­nam’da tanıştığı bir iş arkadaşı olan Anthony Russo, Ellsberg’in bir dönem üzerinde çalıştığı ve “çok gizli” olarak tanımlanan bir rapordan söz etti. Ellsberg önce Senato Dışişleri Komitesi Başkanı’na gitti ve raporun onun aracılığıyla halka sunulmasını is­tedi. Ancak başarısız oldu. 1971’de Kongre’nin hareketsizliğine artık dayanamayan Ellsberg, olası casusluk suçlamalarını göze alarak belgeleri New York Times’a göndermeye karar verdi. Gazete belgeleri 13 Haziran’da yayımla­maya başladı. Adalet Bakanlığı dava açarak belgelerin yayımını bir süre durdurabildi; ancak 30 Haziran’da Yüksek Mahkeme’nin kararıyla yayın devam etti.

Gelişmelerin oluşturduğu tehditten çekinen dönemin başkanı Richard Nixon, Ellsberg durumunun yarattığı riski or­tadan kaldırmak için -sonradan Watergate skandalında da rol oynayacak- “Beyaz Saray Tesisat­çıları”nı oluşturdu. Grup, raporla ilgili şüphe uyandırmak için Ellsberg’in gittiği psikiyatristin ofisine bile girmiş; ancak kullanı­labilecek bilgi bulamamıştı.

1972’de Ellsberg ve Russo, 110 yıl hapis cezası istemiyle casus­lukla suçlandılar. Dava sırasında hükümetin Ellsberg’in telefon konuşmalarını izinsiz dinlediği, hatta davadan sorumlu yargıça FBI müsteşarlığı teklif edildi­ği ortaya çıktı. Bu gelişmeler sonucu iki sanık da serbest kaldı. Tüm bu olaylar, henüz patlama­mış olan Watergate skandalına ve sonrasında Nixon’ın 1974’teki istifasına uzanacaktı.

Pentagon Belgeleri’nden son­ra çalışmalarına devam eden Ellsberg, özellikle nükleer silah karşıtı kampanyalara katıldı; 11 Eylül saldırılarından sonra ise Afganistan ve Irak işgalle­rine karşı çıktı. Onun yolundan yürüyen Chelsea Manning ve Edward Snowden’a da destek verecekti.

MEHMET BARLAS (1942-2023)

resim_2024-08-31_200819905

Sabah gazetesi başyazarı Mehmet Barlas, 1 Ha­ziran’da bir süredir zatürre tedavisi gördüğü hastanede 81 yaşında hayatını kaybetti. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1971’de mezun olan Barlas, Türkiye Millî Ta­lebe Federasyonu’nda basın komisyonu başkanlığı yapmış, gazeteciliğe öğrencilik yılların­da babasının kurucusu olduğu Son Havadis’te adım atmıştı. Cumhuriyet’te başlayan profesyonel gazetecilik yılları, 12 Mart Muhtırası sonrası işten çıkarılmasının ardından, İsmail Cem’in genel müdürlüğü döne­minde TRT’nin iç ve dış haberler danışmanı olarak devam etmişti. Barlas, 1968’de Gaze­teciler Cemiyeti’nin düzenlediği yarışmada, inceleme dalında birincilik ödülü aldı. Günaydın, Milliyet, Güneş, Tercüman, Hürriyet, Türkiye, Yeni Şafak, Star, Akşam, Posta ve Sabah’ın da aralarında olduğu birçok gazetede köşeyazarlığı yaptı.

Barlas, NTV’de Emre Kongar’la birlikte “Yorum Farkı”, Oğuz Haksever’le birlikte “Makam Farkı” adlı programları da sunmuştu. Ayrıca Rüzgar Gibi Geçti, Latife Hanım’ın Sırları ve Türk Sosyetesi, İş ve Siyaset Hayatında Kariyer Yapmak, Türkiye Üzerine Pazarlıklar, Tür­kiye’de Darbeler ve Kavgalar Dönemi, Turgut Özal’ın Anıları ve Dün Dündür adlı kitapları da vardı.

ASTRUD GILBERTO (1940-2023)

resim_2024-08-31_200823852

Cazın bossa novayla flört ettiği “Agua de Beber”, “Corcova­do”, “The Girl from Ipanema” gibi unutulmaz şarkıların arkasındaki utangaç, fısıltılı ses, Astrud Gilberto, 5 Haziran’da 83 yaşında hayata veda etti. Astrud, 1964’te “The Girl from Ipanema”yı söylemek üzere mikrofon başına geçtiğinde henüz profesyonel bir şarkıcı bile değildi. Ancak albüm 1959’da evlendiği João Gilberto ve Stan Getz’le birlikte ona da sınırsız bir şöhret ve üç Grammy getirmişti. João Gilberto’yla evlilikleri uzun sürmemişti, ama önünde fırtınalı da olsa uzun bir kariyer vardı Astrud’un. Yalnız Batı’da değil, Asya’da da büyük bir hayran kitlesi oluşmuştu. En iyi şarkılarından bazılarını da Japonca söylemişti. Bası­nın João Gilberto ile evliliğinin bitmesi üzerine başlattığı karalama kampan­yası nedeniyle Brezilya’yla yıldızı pek barışmamıştı. 1966’da burada verdiği tek büyük konserde yuhalandıktan sonra bir daha kendi ülkesinde sahne­ye çıkmamıştı.

HÜDAİ BUDANUR (1936-2023)

resim_2024-08-31_200828827

Türk basketbolunun önemli isim­lerinden Beşiktaşlı sporcu Hüdai Budanur, 14 Haziran’da 87 yaşında hayatını kaybetti. Basketbola, mezu­nu olduğu Darüşşafaka’da başlayan, daha sonra Beşiktaş forması giyen Hüdai Budanur, basketbol tarihimiz­de kırılması güç bir rekorun da sahi­biydi. Siyah-beyazlı takımla 1 maçta 110 sayı atarak adını spor tarihine yazdırmıştı. 1957’de İstanbul Spor ve Sergi Sarayı’nda oynanan İstanbul Ligi maçında Beşiktaş, İstanbul Karagücü’nü 110-56 mağlup etmiş, maçtaki bütün sayıları Budanur kay­detmişti. Hüdai Budanur, aktif spor yaşantısının ardından antrenörlük de yaptı.