Dünün ve bugünün gündemi e-postanıza gelsin.
0,00 ₺

Sepetinizde ürün bulunmuyor.

Yeni savaşların hatları bilgi üzerinden çiziliyor

Savaşın psikolojik cephesinde üstünlük sağlamak isteyen ülkelerin, kafa karışıklığı ve şüphe tohumlarını ekmek için dezenformasyon metotlarına başvurması yeni bir durum değil. Ukrayna-Rusya krizi sırasında da, hem sosyal medyada teyit edilmeden yayılan bilgilerle hem de kasıtlı olarak yapılan yalan haberlerle bu cephenin hatları zorlandı. Türkiye kamuoyuna da yansıyan yanlış bilgiler ve kriz anlarında dezenformasyondan korunma kılavuzu.

SİMGE AKKAŞ

Önemli hadiseler kimi zaman gerçekleşme­den önce, yalnızca birer söylenti halindeyken bile dünya gündemi olmayı başarabiliyor. Rusya ile Ukrayna arasında ya­şanan kriz için de bu durum ge­çerliydi. 24 Şubat 2022’nin er­ken saatlerinde Rusya, Ukrayna topraklarına girmeden günler önce de çatışma; gelişmelerden bağımsız, tüm ihtimalleri, kor­kuları ve ondan beklenen fayda­ları yansıtabilen bir tonda, nere­deyse her dilde konuşulur hâle gelmişti. Taraf ülkelerin kon­vansiyonel, dijital veya sosyal medya üzerinden yürüttükle­ri enformasyon savaşları ise en azından birkaç haftadır açıkça seçilebiliyordu.

Rusya televizyonlarında ça­tışmalar başlamadan önce Uk­rayna Devlet Başkanı Zelens­kiy’nin bir neo-nazi olduğuna dair iddialar yayıldı. Çatışmala­rın başlamasının ardından, bu defa ülkesini terk ettiğine yöne­lik yanlış bilgiler yaygın olarak paylaşıldı. Zelenskiy, iddialara bakanlarının ve kendisinin ül­kesini terk etmediğini gösteren bir video ile cevap verirken Rus­ya’ya benzer bir şekilde Ukray­na’da hükümetin resmî hesapla­rından biri, çatışmalar sırasın­da çekildiğini öne sürerek eski tarihli bir video paylaştı. Sosyal medya kullanıcıları, haber site­leri ve televizyon kanalları hara­retli bir şekilde dolaşımda olan bilgileri sorgulamadan yaymaya devam ettiler. Neyse ki, bilgi­nin yayılımı ve propagandanın durmadan büyüyen üretim hı­zının yanında dezenformasyo­nun önüne geçme çabalarının da yerinde saydığı söylenemez. Bu süreçte ilk defa, dolaşımda olan yanlış bir video açık kay­nak yapay zeka kullanılarak tek­zip edilebildi. Doğruluk kontro­lü platformları, Rusya-Ukrayna çatışmasına dair dünyada en sık paylaşılan 60’dan fazla yanlış bilgi üzerine bir inceleme ya­yımladı.

Özellikle kriz anlarında, tüm medya platformları üzerimize bilgiden okyanuslar yağdırırken ister kasten, ister hesapta olma­yan nedenlerle yayılan yanlış veya eksik bilgileri ayırt edebil­mek kolay değil. Güncel krizde, Türkiye’de en sık paylaşılan, en çok konuşulan ve kendine bir­den fazla medya platformunda yer bulan yanlış bilgileri, dezen­formasyonun nasıl yayıldığı­na dair bir fikir oluşturabilmesi adına tarihe not düşüyoruz.

Bu görüntüler, belki de Rusya-Ukrayna çatışmasına dair en sık paylaşılan videolardan biri oldu. Ayrılıkçı Donetsk Halk Cumhuriyeti’ndeki Gorlovka şehrinde kaydedilen video, iddia edildiği gibi Ukrayna askeri babayı değil, ailesini çatışmalardan korumak üzere Rusya’ya yolculayan bir babayı gösteriyordu.

1. Ukrayna’daki hava saldırısını gösterdiği söylenen video

Çatışmaların ilk gününde Tür­kiye’de savaşa dair en çok payla­şılan görüntülerden biri, Ukray­na’nın Harkov kentindeki hava saldırısı sırasında çekildiği iddia edilen bir video oldu. Görüntü­ler, Rusya üzerine çalışmalarıyla da tanınan bazı Türk ve yabancı gazetecilerin yanısıra haber ku­ruluşlarının da paylaşmasıyla yayıldı. Oysa YouTube’a da yük­lenen video, Rusya’nın 22 Şu­bat’ta Ukrayna’ya karşı düzen­lediği hava saldırısının görüntü­lerini değil, 2020’de Rusya’nın Tushino kentinde bir hava gös­terisi sırasında yapılan alçak uçuşu gösteriyordu.

2. Harkov’da bir hükümet binasına Rusya bayrağının çekildiği bilgisiyle yayılan fotoğraf

Harekatın ilk gününde Harkov Belediye Meclisi binasına Rus bayrağı dikildiğine ve kentin ele geçirildiğine yönelik söylentiler eşliğinde paylaşılan bu fotoğra­fın da güncel kriz ile bir alaka­sı yoktu. Reuters haber ajansı­nı kaynakmış gibi gösteren bu fotoğraf, aslında 1 Mart 2014 tarihinde Ukrayna’da meydana gelen Doğu Ukrayna Protesto­ları sırasında Kharkiv’de çekil­mişti. Görsel arama motorların­da tersine tarama yapıldığında, fotoğrafın Reuters ve The New York Times gibi kuruluşlarda haberleştirildiğini, ayrıca ulusal basına da yansıdığını görebili­yorsunuz.

3. Rusya ordusunun Kharkiv’e paraşüt ile indiğini gösterdiği iddia edilen video

Çatışmaların ilk günlerinde özellikle Kharkiv kentine da­ir söylentiler yayılmaya devam etti. İçlerinde en sık paylaşılan­lardan biri, Rusya ordusunun paraşütle kente inişini gösterdi­ği öne sürülen görüntüler oldu. Oysa videodan alınan ekran gö­rüntüleriyle arama motorların­da tersine arama yapıldığında, bu paylaşımın internette en az 6 yıldır dolaşımda olduğu anlaşılı­yordu. 2016’da Rusya ile Ukray­na arasında sıcak bir çatışmanın olmadığı göz önüne alındığında paraşütçülerin bugün yaşanan sorunla ilgisi olmadığı sonucuna ulaşılıyor.

4. Tesadüfen patlamayan roketleri gösterdiği öne sürülen fotoğraflar

Ukrayna’ya yönelik Rusya hare­katının boyutları ortaya çıktık­tan sonra, Ukrayna sokaklarına patlamadan düşmeyi başarmış roketler olduğu öne sürülen fo­toğraflar sosyal medya üzerin­den yayılmaya başladı. Görsel, sosyal medyada geniş kitleler tarafından paylaşıldı, haber site­lerinde ve televizyonlarda ken­dine yer buldu. Aslında fotoğ­raflar, roketlerin ateşlemeden sonra ayrılan kuyruk ve motor kısımlarını gösteriyordu.

5. Televizyonda Rusya- Ukrayna çatışmasını gösterdiği iddiasıyla kullanılan 3D görseller

CNN Türk, Ukrayna-Rusya tar­tışmalarına yer verdiği yayının­da çatışmaları, Ekim 2021’de bir 3D sanatçısının internet üzerin­de paylaştığı ve 2. Dünya Sava­şı’nın tasvir edildiği görüntüler ile haberleştirdi. Güncel çatış­malara ait olduğu öne sürülerek yayınlanan görüntüler, kısa za­manda sosyal medya platform­larında eleştirilerin hedefi oldu.

6. SİHA TB2’lerin Rusya konvoyuna saldırdığı anları gösterdiği söylenen görüntüler ve SİHA’ların uçakları düşürebildiğine dair söylentiler

Türkiye’de Rusya-Ukrayna kri­zine dair en çok konuşulan ko­nulardan biri, Türkiye yapımı SİHA’lar oldu. Süreç boyunca en sık paylaşılan videolardan olan ve SİHA’ların bir Rusya konvo­yunu vurduğu anı yansıttığı söy­lenen görüntüler, aslında TB2 SİHA’larının 2020’de Suriye’de yaptığı manevraları gösteriyor­du. Görüntülerin yanında ayrıca havaya atış yapamadığı bilinen Bayraktar TB2’lerin Rus uçakla­rını düşürmüş olabileceğine da­ir yanlış söylemler de sık sık dile getirilmişti.

7. Rus ve Ukraynalı askerlerin birlikte dans ettiği iddiasıyla paylaşılan video

Çatışmaların başlamasının üze­rinden birkaç gün geçmişken, taraf ülke askerlerinin birlikte dans ettiği iddiasıyla bir video paylaşıldı. Yorumlar çeşitliy­di. Bazıları videoyu barışçı me­sajlarla paylaşırken, bazıları da aslında çatışmaların hiç var ol­madığını öne sürüyordu. Aslın­da video çatışmaların başlama­sından önce çekilmiş ve ilk defa Rusya’nın içinde bulunan un­surların askerî birliğini vurgu­layan bir metin ile paylaşılmıştı: “Rusya halkları böyle birara­da yaşayınca düşman korkunç değil. Podgornoe-Bakhchisarai bölgesi.” Dans eden askerler ara­sında Ukraynalıların da olduğu­na dair hiçbir kanıt yoktu.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Devamını Oku

Son Haberler