1960 Mayıs başında yaşanan ve Cemal Süreya, Altan Öymen gibi isimlerin de katıldığı 555K (5. ayın 5’inde, saat 5’te Kızılay’da) eylemi, Bülent Ulus ve Hakan Güngör tarafından Parola 555K adıyla kitaplaştırıldı. Kitabın önsözünü, o dönemin ve olayların ilk elden tanığı Altan Öymen kaleme aldı.
Bülent Ulus ve Hakan Güngör, Parola 555K: Bir Başkaldırının Sıradışı Öyküsü adlı kitapta, bugüne kadar demokrasi tarihi kitaplarında ve kimi romanlarda sınırlı şekilde işlenen, Türkiye’de sivil itaatsizlik eylemlerinin en özgün örneklerinden biri olan “555K eylemi”ni ele alıyor.
5 Mayıs 1960’ta düzenlenen ve Cumhurbaşkanı Celâl Bayar ile Başbakan Adnan Menderes’in gelişi ile çok ilginç anlara sahne olan 555K eylemi, Türkiye tarihinin ilk ve en önemli öğrenci eylemlerinden biri. Demokrat Parti’nin muhaliflere karşı baskılarını yoğunlaştırdığı bir dönemde, 28 Nisan 1960’ta İstanbul Üniversitesi’nde başlayan, ardından Ankara’da süren eylemlerde Turan Emeksiz ve Nedim Özpulat adlı öğrenciler hayatını kaybetmiş, çok sayıda öğrenci yaralanmıştı. Öğrenciler hem iktidarın uygulamalarına itiraz etmek hem de öldürülen öğrencileri anmak adına bir gösteri daha düzenlemeye karar verdi. Kulaktan kulağa bir parola fısıldandı: 555K: Yani 5. ayın 5’inde, saat 5’te, Kızılay’da!
“Olur mu böyle olur mu/Kardeş kardeşi vurur mu” türküsüyle başlayan eylem, meydandaki yurttaşların da katılımıyla kitlesel bir hale bürünmüş,, eylem sonrasında sıkıyönetim koşullarını daha da sertleştirmiş, basın yasakları gelmiş, aralarında Altan Öymen’in de bulunduğu öğrenciler gözaltına alınmıştı.
Eylem ve sonrasındaki süreç Cemal Süreya’nın “555 K” şiirine de konu oldu. Cemal Süreya şiirinde, İsmet İnönü’nün “Bu yolda devam ederseniz sizi ben de kurtaramam” sözüne atıfla, “Biz şimdi yanyana geliyor ve çoğalıyoruz/Ama bir ağızdan tutturduğumuz gün hürlüğün havasını/İşte o gün sizi Tanrılar bile kurtaramaz” diyordu.
Bülent Ulus ve Hakan Güngör, 10 bin sayfayı aşan doküman, anı ve kitabın yanısıra binlerce sayfa gazete- dergi taramış. Altan Öymen, Osman Arolat gibi o gün eylemde bizzat yer alan isimlerle de görüşülmüş. Kitabın önsözünü kaleme alan Altan Öymen, “Parola 555K, o zamanı anlatan kitaplar içinde en kapsamlı belgelerden biri olacak. Bu kitap siyasal hayatımızın en tartışmalı döneminin birçok yönünün aydınlanmasına yeni bir ışık tutuyor. Ve yakın tarihimizle ilgili yanlışlıkların ve çarpıtmaların düzeltilmesine önemli bir katkı oluşturuyor” diyor.
