‘Kız vermek’: İktidar sembolü
Çinggis Han’ın başlangıçta (1206 öncesi) “kız alan” konumunda iken, 1210’lara gelindiği zaman artık “kız veren” durumuna geçtiği ve hâkimiyetini tanıyan Uygur, Önggüt ve Karlukların bey ailelerine kendi kızlarını verdiği görülür. Bu beyler Çinggis Han’ın şöhretini duyup onun tabiyetini kabul ettiklerini beyan ederken hediyeler de sunmuşlardır.
Düşmanlığı tersine çevirme
Çinggis Han kendisine karşı olanları birer birer yenerek hakimiyetini kurduğu yıllarda, mağlup edilen kabilelerden birer bebek alıp bunları yetiştirmesi için annesi Hö’elün Eke’ye verir. Böylelikle Hö’elün Eke, yalnız Çinggis Han’ın annesi değil yeni oluşan Moğol ulusunun da annesi olur. Düzenlenen evlat edinme törenlerinde, analığın güya lohusa imiş gibi yatağa uzandığı ve temsilî doğum yaptığı görülür.
Tarih, önyargılar ve teknoloji
Haim Teveleviç Eydus adlı Leton uzmanın, Japonya tarihi üzerine 1955’te yazdığı kitabı; yazar ismi, mekan ve zaman karışıklığından dolayı Türkçede hatalı şekilde kayda geçmişti. Basit gözüken bir hatanın peşinde araştırma yapmak; internet olanakları ve tarih metodolojisi üzerine temel dersler...
Kadının onayı olmadan asla
Çinggis Han’ın ilk eşi Börte, yazılı kaynaklarda “onayı alınması gereken kişi” olarak ortaya konur. Çinggis henüz küçük bir çocuk iken yani başarılar elde etmemişken bile Börte’nin konumunun önemine işaret edilir. Çokbaşlı bir hayat süren kabilelerden gelen hatunların ise Börte gibi herkesi biraraya toplayabilme becerileri olmamıştır.
Halk hafızası ve tarihçilik
Çinggis Han’ın annesi Hö’elün-eke, 13. yüzyılda kağıda geçirilen Moğolların Gizli Tarihi’nde dramatik anlatımlarla tasvir edilen ana karakterlerden biridir. Bundan yaklaşık 400 yıl sonra kaleme alınan Altan Tobçi adlı kitapta ise hem ismi değişmiş hem de sadece doğurgan bir kadına indirgenmiştir. Değişen öncelikler ve roller...
Han: Tarihi biçimleyen unvan
Çinggis Han’ın 1227’de vefatından sonra İç Asya’daki Türk ve Moğollar arasında ancak Çinggis evladı ve torunları “han” unvanı taşıyabiliyordu. Osmanlıların başarısı ise, aslen bir bey olan Osman’ın soyundan gelenlerin 2. Murat’tan itibaren “han” unvanını kullanmaları oldu.
Ne kadar toprağa ihtiyacın var?
1885’te Tolstoy tarafından yayımlanan İnsan ne ile yaşar? kitabında ele alınan “Pahom’un hikayesi”, ünlü yazarın bugünkü Tataristan coğrafyasındaki izlenimlerinden kaynaklanır. Tarih, edebiyat, hikaye, internet ve kaybolan değerler, bağlantılar, anlamlar üzerine...
'AYAKÇI'
Baştaki yönetici
Başkurtların davetleri sırasında konuklarla ilgilenen, kimlerin konuşacağına karar veren ve kadehleri dolduran kişiye “ayakçı” denir. Politik kültürde idareci kademede gördüklerimizin aslında halk kültürünün bir yansıması olduğunu, tarihteki olguları salt “hâkimiyet” çerçevesinde düşünmememiz gerektiğini anlarız.
Beyaz adam bildiğini görür
Bilindiği gibi Çinggis Han’dan sonraki dönemler genellikle hep imparatorluğun bölündüğü Dört Ulus çerçevesinde ele alınır. Ancak Gizli Tarih’i elçi raporları çerçevesinde değerlendirince, başlangıçta tek merkezli bir yönetim bulunmamış olduğunu anlarız. Biz merkeziyetçiliğe önem verdiğimiz için, kaynakları okurken bu bilgileri görmeyiz bile.
Türk doğmanın ve olmanın sırrı
Şu sıralar belki de en sık duyduğumuz cümle ne zaman normale döneceğiz? Genellikle herkesin farklı bir "normal"i olduğunu gözardı ediyoruz. Tarihe değişmez, homojen bütünlükler içinde bakmayı seviyoruz. 10. yüzyıl başlarına ait bir yazılı kayıt, “Türk” doğmanın ve olmanın tek bir reçetesi olmadığını gösteriyor.