1974’te Nixon yönetiminin çöküşüne giden yolda ilk adımları atan, Vietnam’a dair gizli Pentagon Belgeleri’ni New York Times’a vererek savaşın seyrini ve kamuoyundaki algısını değiştiren Daniel Ellsberg hayatını kaybetti. Ellsberg, FBI’ın ve hükümetin çabalarına rağmen pes etmeyecek, daha sonra Manning ve Snowden’a da destek verecekti.
Pentagon Belgeleri’ni arkadaşı Anthony Russo’nun yardımıyla basına sızdırıp Richard Nixon yönetiminin çöküşünü hazırlayan Daniel Ellsberg 16 Haziran’da öldü. 7.000 sayfalık meşhur belgeler, 1971’de ardarda dört Amerikan başkanının Vietnam Savaşı hakkında halka ve Kongre’ye yalan söylediğini ortaya çıkarmıştı. ABD’nin Vietnam’da gizlice bombardıman, özel harekat operasyonları düzenlediğinin öğrenilmesi savaşın gidişatını ve dünya dengelerini değiştirmişti.
Ellsberg 7 Nisan 1931’de Chicago’da doğdu. Harvard’da iktisat okumak için burs kazanan Ellsberg, sınıfını 1952’de üçüncülükle bitirdi. Doktora davetini reddedip ABD deniz piyadelerine katıldı, üsteğmen oldu. 1957’de Harvard’a geri dönüp doktora yaptı ve bu sırada ABD hükümeti için de çalışan RAND araştırma şirketine girdi. 1964’de Savunma Bakanlığı’nda uluslararası güvenlik özel danışmanı olarak işe alındı. Vietnam’a olan ilgisinden dolayı iki sene boyunca bu konuda çalıştı. Aynı dönemde savaş karşıtı eylemlere ilgi duymaya başladı ve 1969’da Randy Kehler adında bir asker kaçağıyla olan konuşmasından sonra protestolara katılmaya başladı. Bu arada RAND’den istifa etmek zorunda kalmıştı.
1970 yılı geldiğinde, Vietnam’da tanıştığı bir iş arkadaşı olan Anthony Russo, Ellsberg’in bir dönem üzerinde çalıştığı ve “çok gizli” olarak tanımlanan bir rapordan söz etti. Ellsberg önce Senato Dışişleri Komitesi Başkanı’na gitti ve raporun onun aracılığıyla halka sunulmasını istedi. Ancak başarısız oldu. 1971’de Kongre’nin hareketsizliğine artık dayanamayan Ellsberg, olası casusluk suçlamalarını göze alarak belgeleri New York Times’a göndermeye karar verdi. Gazete belgeleri 13 Haziran’da yayımlamaya başladı. Adalet Bakanlığı dava açarak belgelerin yayımını bir süre durdurabildi; ancak 30 Haziran’da Yüksek Mahkeme’nin kararıyla yayın devam etti.
Gelişmelerin oluşturduğu tehditten çekinen dönemin başkanı Richard Nixon, Ellsberg durumunun yarattığı riski ortadan kaldırmak için -sonradan Watergate skandalında da rol oynayacak- “Beyaz Saray Tesisatçıları”nı oluşturdu. Grup, raporla ilgili şüphe uyandırmak için Ellsberg’in gittiği psikiyatristin ofisine bile girmiş; ancak kullanılabilecek bilgi bulamamıştı.
1972’de Ellsberg ve Russo, 110 yıl hapis cezası istemiyle casuslukla suçlandılar. Dava sırasında hükümetin Ellsberg’in telefon konuşmalarını izinsiz dinlediği, hatta davadan sorumlu yargıça FBI müsteşarlığı teklif edildiği ortaya çıktı. Bu gelişmeler sonucu iki sanık da serbest kaldı. Tüm bu olaylar, henüz patlamamış olan Watergate skandalına ve sonrasında Nixon’ın 1974’teki istifasına uzanacaktı.
Pentagon Belgeleri’nden sonra çalışmalarına devam eden Ellsberg, özellikle nükleer silah karşıtı kampanyalara katıldı; 11 Eylül saldırılarından sonra ise Afganistan ve Irak işgallerine karşı çıktı. Onun yolundan yürüyen Chelsea Manning ve Edward Snowden’a da destek verecekti.
MEHMET BARLAS (1942-2023)
Sabah gazetesi başyazarı Mehmet Barlas, 1 Haziran’da bir süredir zatürre tedavisi gördüğü hastanede 81 yaşında hayatını kaybetti. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1971’de mezun olan Barlas, Türkiye Millî Talebe Federasyonu’nda basın komisyonu başkanlığı yapmış, gazeteciliğe öğrencilik yıllarında babasının kurucusu olduğu Son Havadis’te adım atmıştı. Cumhuriyet’te başlayan profesyonel gazetecilik yılları, 12 Mart Muhtırası sonrası işten çıkarılmasının ardından, İsmail Cem’in genel müdürlüğü döneminde TRT’nin iç ve dış haberler danışmanı olarak devam etmişti. Barlas, 1968’de Gazeteciler Cemiyeti’nin düzenlediği yarışmada, inceleme dalında birincilik ödülü aldı. Günaydın, Milliyet, Güneş, Tercüman, Hürriyet, Türkiye, Yeni Şafak, Star, Akşam, Posta ve Sabah’ın da aralarında olduğu birçok gazetede köşeyazarlığı yaptı.
Barlas, NTV’de Emre Kongar’la birlikte “Yorum Farkı”, Oğuz Haksever’le birlikte “Makam Farkı” adlı programları da sunmuştu. Ayrıca Rüzgar Gibi Geçti, Latife Hanım’ın Sırları ve Türk Sosyetesi, İş ve Siyaset Hayatında Kariyer Yapmak, Türkiye Üzerine Pazarlıklar, Türkiye’de Darbeler ve Kavgalar Dönemi, Turgut Özal’ın Anıları ve Dün Dündür adlı kitapları da vardı.
ASTRUD GILBERTO (1940-2023)
Cazın bossa novayla flört ettiği “Agua de Beber”, “Corcovado”, “The Girl from Ipanema” gibi unutulmaz şarkıların arkasındaki utangaç, fısıltılı ses, Astrud Gilberto, 5 Haziran’da 83 yaşında hayata veda etti. Astrud, 1964’te “The Girl from Ipanema”yı söylemek üzere mikrofon başına geçtiğinde henüz profesyonel bir şarkıcı bile değildi. Ancak albüm 1959’da evlendiği João Gilberto ve Stan Getz’le birlikte ona da sınırsız bir şöhret ve üç Grammy getirmişti. João Gilberto’yla evlilikleri uzun sürmemişti, ama önünde fırtınalı da olsa uzun bir kariyer vardı Astrud’un. Yalnız Batı’da değil, Asya’da da büyük bir hayran kitlesi oluşmuştu. En iyi şarkılarından bazılarını da Japonca söylemişti. Basının João Gilberto ile evliliğinin bitmesi üzerine başlattığı karalama kampanyası nedeniyle Brezilya’yla yıldızı pek barışmamıştı. 1966’da burada verdiği tek büyük konserde yuhalandıktan sonra bir daha kendi ülkesinde sahneye çıkmamıştı.
HÜDAİ BUDANUR (1936-2023)
Türk basketbolunun önemli isimlerinden Beşiktaşlı sporcu Hüdai Budanur, 14 Haziran’da 87 yaşında hayatını kaybetti. Basketbola, mezunu olduğu Darüşşafaka’da başlayan, daha sonra Beşiktaş forması giyen Hüdai Budanur, basketbol tarihimizde kırılması güç bir rekorun da sahibiydi. Siyah-beyazlı takımla 1 maçta 110 sayı atarak adını spor tarihine yazdırmıştı. 1957’de İstanbul Spor ve Sergi Sarayı’nda oynanan İstanbul Ligi maçında Beşiktaş, İstanbul Karagücü’nü 110-56 mağlup etmiş, maçtaki bütün sayıları Budanur kaydetmişti. Hüdai Budanur, aktif spor yaşantısının ardından antrenörlük de yaptı.
