Kasım
sayımız çıktı

Tarihî İstanbul’dan Fener ve Haliç…

Yavuz Sultan Selim Camii ve külliyesi ile Fener semtinin görüldüğü fotoğraf bir askerî uçaktan çekilmiştir. Fener Rum Patrikhanesi’nin ahşap yapıları 1941’de yanarak yok olmuş ama 1960 dolaylarında açılan Haliç Caddesi henüz yok. Fotoğraf bu ara döneme ait.

 1. Darüşşafaka

Yetim ve yoksul çocukların yetiştirilmesi amacıyla 1873’te açılan parasız yatılı okul. Cumhuriyetin ilanından sonra lise olarak düzenlenen okula 1969’da yatılı kız öğrenci de alınmaya başlandı. 1994’de Ayazağa’da yeni inşa edilen yapılara taşınan okulun eski yapılarına başka bir eğitim kurumu taşınmıştır. 

2. Aspar Sarnıcı

Geç Roma, Erken Bizans döneminde inşa edilen su toplama ve dağıtım tesisi. Yapıyı inşa ettiren Aspar, 5. yüzyılda kentin en önde gelen isimlerinden biriydi. Açık sarnıç 152 x152 metre boyutlarında kare şeklinde bir yapıdır. İlk yapıldığında 11 metre derinliğinde olduğu tahmin edilmektedir. Bizans döneminde terkedilen ve bostan olarak kullanılmaya başlanan sarnıç içine Osmanlı döneminde 16. yüzyıl ortalarında Hatip Müslihüddin Mustafa Efendi tarafından bir mescit inşa edilmiş. Etrafında ahşap evlerden oluşan mahalle 1950 dolaylarında ortadan kalkmış. 

3. Sultan Selim Camii

Yerin seçimi ve yapılaşma kararı Yavuz Sultan Selim döneminde. Ancak inşaata 1520’de onun ölümünden sonra oğlu Kanunî Sultan Süleyman tarafından başlanmış ve kısa sürede tamamlanmış. Caminin ana mekanı 24.5 metre çapında bir kubbe ile örtülmüş, yanlarda müstakil tabhaneler inşa edilmiş. 

4. Yavuz ve Abdülmecit Türbeleri

Sultan Selim Camii’nin mihrap önündeki ilk yapı, 1520’de buraya gömülen Yavuz Sultan Selim Türbesi’dir. Daha sonra bunun karşısına Şehzadeler Türbesi, hemen arkasından bu iki türbenin arasında Yavuz Sultan Selim’in eşi Kanunî’nin annesi Hafsa Valide Sultan Türbesi inşa ettirilmiştir. Fotoğrafta 1894 depreminde çöken bu türbenin yaklaşık 1 metre yüksekliğindeki duvarları görülmektedir. 19. yüzyılda Sultan Abdülmecit buraya defnedilmiş, mezar üzerine türbe ile birlikte bir hünkar kasrı da inşa edilmişt. 

5. Yavuz Sultan Selim İmareti

Aynı adlı külliyenin imareti 1894 depreminde yıkılmış, tamir edilemez durumdaki yapının arsasına Evkaf Nezareti’nin başmimarı Kemalettin Bey tarafından Darülhilafe Medresesi yapılmış. Türk neoklasiği üslubundaki yapı, bugünYavuz Sultan Selim Kız Meslek Lisesi olarak kullanılmakta. 

6. Fethiye Camii (Pammakaristos Manastırı)

13. yüzyılda Meryemana’ya adanan bir kilise olarak inşa edilen yapının banisi Mihail Glabas Tarkaniotes’dir. Muhtemelen daha eski bir kilisenin yerine inşa edilen yapı, İstanbul’un fethinden sonra Rum cemaatinin elinde kalmaya devam etmiş ve bir kadınlar manastırı olarak kullanılmıştır. 1455’te Osmanlı döneminin ilk patriği Gennadios Efendi patrikhaneyi bu manastırın yerine taşımıştır. Yaklaşık 130 yıl patrikhane olarak kullanılan yapı, 1590 dolaylarında Gürcistan ve Azerbaycan’nın fethinin anısına Fethiye adıyla camiye çevrilmiştir. 1960’lardan itibaren yapının ana binası cami olarak kullanılmaya devam etmiş, mezar kilisesi içinde korunan mozaikler restore edilerek Kültür Bakanlığı’na bağlı bir müze haline getirilmiştir. 

7. Fener Rum Erkek Lisesi

İstanbul’un fethinden sonra İstanbul Rum Patrikhanesi’ne verilen haklar ile onun himayesinde kurulan okul, Osmanlı dönemi boyunca varlığını devam ettirmiş. 1861’de klasik lise haline gelen kurum, 1881’de bugünkü yerinde ve etkileyici bir mimari ile yeniden inşa edilmiş. Mimarı Dimandis Efendi’dir. Okul bugün Özel Rum Lisesi olarak hizmet vermekte. 

8. Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi

Fatih döneminde yeniden kurulan İstanbul Rum Patrikhanesi, 1602’den itibaren bugünkü yerine taşındı. 19. yüzyılın başlarında kilise ve bitişiğindeki ahşap konak yeniden inşa edildi. 1941’de çıkan bir yangınla yapının ahşap bölümleri tamamen yokoldu. Bu bölümler ancak 1991’de yeniden inşa edilebildi. 

9. Maraşlı Mektebi

Odesalı Rum tüccarlardan Grigorios Maraslis tarafından inşa ettirilen okul, İstanbul’un nitelikli okul binalarından biridir. 1901’de tamamlanan okul binasının girişi, neoklasik üslupta bir tapınak cephesi şeklindedir. Okul günümüzde öğrencisi kalmadığı için kapanmıştır. 

10. Haliç Sanayi Tesisleri

Haliç kıyıları Osmanlı döneminde yalıların ve sarayların uzandığı, kentin sevilen semtlerinden biriydi. Ancak bu kıyılarda her zaman sanayi tesisleri de olmuştur. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şekillenen yeni endüstri tesisleri kıyıları doldurmuştur. 1980’lı yıllarda bu tesisler pek araştırılmadan yıktırılarak sınırsız park alanları oluşturuldu. 

11. Ayakapı Hamamı

1582’de Sultan 3. Murat’ın validesi Nurbanu Sultan’ın Üsküdar’daki külliyesine vakıf olmak üzere inşa edildi. Aya Kapı ile Yeni Kapı arasında Mimar Sinan tarafından tasarlanan tek hamamdır. Uzun süredir kaderine terkedilmiş olan özel mülk yapının bir çok bölümü çökmüş ya da ciddi değişikliklere mâruz kalmıştır