Arkeoloji geçmişin arşivi, geçmiş zamanın laboratuvarıdır. Ülkemiz 10 binlerce yılı konu edinen bir kitap; höyükler, antik kentler, mezarlıklar ve kurganlar bunun sayfalarıdır. Her ilkbahar, arkeolojik kazıların yeniden başladığı ve mimari kalıntıların, küçük buluntuların ve çanak-çömleklerin toprağın altından gün ışığına kavuşturulduğu dönemdir. Yaz gelince hızlanan çalışmalarla birlikte, herkesi yeni keşif haberlerinin heyecanı sarar.
2024’te Türkiye’deki kazılar olanca hızıyla sürerken, kimi arkeolojik merkezlerden gelen haberler yüzümüzü güldürür niteliktedir. Lydia Krallığı’nın siyasi yönetim merkezi Sardeis’in (Manisa-Salihli) 2700 yıllık surlarının yakınında, Perslerle yapılan Thymbra Savaşı’nda (MÖ Aralık 547) öldüğü düşünülen 2 Lydialı askerin iskeletine ulaşıldı. Daha da ilginci, askerlerden birinin avcunun içinde bir sapan taşı bulundu. Sapan taşı, çok büyük ihtimalle iki tutma kordonunun ortasında küçük bir deri alana yerleştirilip, elle düşmana fırlatılıyordu. Tarihsel arkeoloji çalışmalarına değerli bir örnek olan bu obje, askerin kolu ile birlikte koruma altına alındı.
İzmir yakınlarındaki Notion’da sıradışı bir arkeolojik keşif yapıldı. Pers Dönemi’ne ait bir evin tabanında gerçekleştirilen çalışmalarda bir çömlek içinde çok sayıda altın sikke bulundu. MÖ 5. yüzyılda Sardeis’te darb edilmiş bu nadir sikkeler, Pers Dareikos’u olarak adlandırılıyor. Uzmanlar altın sikkelerin paralı askerlerin maaş ödemesi için kullanılmış olduğunu düşünüyor.
Bir diğer çarpıcı keşif haberi de Doğu Anadolu’dan geldi. Malazgirt savaş alanı arkeolojik çalışmaları sırasında Afşin Mahallesi’nde yapılan kazılarda, içinde 5 mezarın bulunduğu anıtsal bir yapı ortaya çıkarıldı. 1071’de Alparslan’ın komuta ettiği Selçuklu askerleri ile Türkmenlerden oluşan ordunun Bizanslıları mağlup ederek Türk tarihinde yeni bir dönem başlattığı Malazgirt Ovası’ndaki bu yeni arkeolojik gelişme mezarların açılmasıyla birlikte daha da anlamlı hâle gelecek ve mezarların Türk şehitlerine ait olup olmadığı belirlenecek.
Şevket Dönmez
Bathonea: 6. yüzyıldan sağlık formülleri
Polonya’nın Ankara Büyükelçisi Maciej Lang ve İstanbul Başkonsolosu Witold Leśniak, Küçükçekmece’deki antik Bathonea şehri kazılarını ziyaret etti. Ziyarete Avcılar Belediye Başkanı Utku Caner Çaykara, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Bülent Gönültaş ve arkeolog Zeynep Boz da katıldı. Kazılar, Kocaeli Üniversitesi’nden Prof. Şengül Aydıngün ve Polonya Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnoloji Enstitüsü’nden Prof. Błażej Stanisławski’nin liderliğinde gerçekleşiyor. Bu yılki 10. kazı sezonunda, büyük bir liman, bir sağlık merkezi ve kutsal alanlar kompleksi (şehitlik-bir azizin mezarı ve bazilika) ortaya çıkarıldı. 6. yüzyılda büyük çapta yayılan veba, cüzzam, çiçek ve sıtma pandemileri sırasında Bathonea’da yürütülen eczacılık-tıbbi faaliyetler ve bunların izleri, günümüzdeki araştırmalar için de çok önemli.
Nesrin İçli
