Türk resim tarihinin belkemiği Ankara Resim ve Heykel Müzesi’ne kayıtlı 120’si resim, toplam 302 eser kayıp. Peki sorun nerede, neler yapılmalı? İşte cevapları…
Ankara’daki Resim Heykel Müzesi’nde yıllara yayılan sanat eseri hırsızlığının ayrıntıları Kasım ayı içerisinde art arda ortaya çıktı. Müzede 120’si resim olmak üzere 302 eserin kayıp olduğu anlaşıldıktan sonra yakın zamanda 60 tablonun kurtarıldığı açıklandı. Peki bu denli önemli eserler, nasıl çalınıp da rahatça el değiştirebildi? Beş soruda müze soygunu:
Hırsızlık nasıl anlaşıldı?
Ankara Resim Heykel Müzesi, Nisan 1980’de açıldı. #tarih’in sorularını yanıtlayan milletvekili ve Kültür ve Turizm eski bakanı (2007-2013) Ertuğrul Günay, depo ve güvenlik sorunlarından ötürü kendi döneminde müzede önemli iyileştirmeler yapıldığını, oluşturulan bilim kurulunun iki yıl boyunca envanter çalışması yaptığını, öncesinde eserlere dair envanter ve fotoğraf arşivi konusunda önemli eksiklikler olduğunu aktardı. Günay, “1996 tarihli Sayıştay raporuyla müzede 200’den fazla eserin kayıp ya da sahte olduğu anlaşılmış ama zaman aşımı sebebiyle sorumlular yargılanmamıştır” diyor. Mevcut inceleme ise bir gizli tanığın 2009’da verdiği ifadeyle başlatıldı.
Kayıp resimlerin altındaki imzalar Çalınan ve sonrasında bir kısmı kurtarılan eserler arasında Hoca Ali Rıza, Feyhaman Duran, Halil Paşa, Hüseyin Avni Lifij gibi önemli Osmanlı-Türk ressamlarının eserleri de bulunuyor.Ressamların eserlerinden bazı örnekler (yukarıda).
Hata nerede?
Çalıntı eserlerin önemli kısmı yasal bir şekilde müzayedelerde satıldı. Gözaltına alındığı iddia edilen Galeri Artist’in sahibi Dağhan Özil, yaptığı açıklamada, “Bütün satışlardan önce, eserler isimleriyle bakanlığa gider. Resmî izinle satışa çıkar” dedi. Dolayısıyla sorun öncelikle kamuda. Günay da, “Kamunun kontrolü daha sağlam yapması gerekiyor. O alanlarda da ihmal olmuş” diyor. Günay’ın altını çizdiği bir konu daha var: “Geçmişte bakanlar çok sık değişmiş, sorunlar için proje geliştirene kadar görevden alınmışlar.” (Bakanlığın kurulduğu 1971’den 2007’ye kadar 25 bakan görev yaptı – #tarih)
Neler yapılmalı?
İlk aşamada Türkiye’deki kamu müzelerinde eksiksiz envanter yapılmalı, depolardaki eserler kayıt altına alınmalı. Basın açıklaması yapan Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, “Her tabloya bir çip takarak takip edeceğiz. Yani o tablo temizlik için bile yerinden oynatıldığında bunu sistemde göreceğiz” dedi. Günay ise kendi döneminde hız kazanan yeni müze projelerinin devam etmesi gerektiğini, böylece depoların boşaltılabileceğini söylüyor. (Günay, İlber Ortaylı’nın yeni cumhurbaşkanlığı konutunun müzeye çevrilmesi önerisini de aktarıyor.)
Piyasanın hacmi nedir?
Osmanlı-Türk resimleri kısıtlı sayıda olmaları nedeniyle özellikle son 20 yılda sürekli değer kazandı. Değmesin Yağlıboya: Türk Resim Piyasasında Sahtecilik (2001) kitabının yazarı gazeteci Tuncay Opçin, tam da bu sebepten ve koleksiyoner zenginlerin eserleri pek de incelemeden satın almasından ötürü sahtecilik patlamasının yaşandığını söylüyor. Sadece geçen yıl Türkiye’de 300 milyon dolarlık resim satışının yapıldığını aktaran Opçin, tabloların yatırım aracına döndüğünü belirtiyor. Bankaların bir süredir “tablo kredisi” vermesi de bunu kanıtlıyor.
Hırsızlık gizli kalır mı?
Müze hırsızlığının ortaya çıkması yüzde 100’e yakın bir ihtimal. #tarih yayın kurulundan sanat tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, ‘bir kere envantere kaydolmuş eserin çalındığının ortaya çıkmamasının imkansız olduğunu’ vurguluyor. Opçin de hemfikir. Ancak ona göre buna rağmen çalıntı eser satmanın ve almanın sebebiyse kimsenin uzun vadeyi hesaplamaması. Bu tespitin Türk resim sanatıyla sınırlı olmadığını da düşünmek gerek.
MUHTELİF
1- Sibirya’da 2013’te donmuş halde bulunan 40 bin yaşındaki mamutun klonlanması çalışmalarında önemli bir gelişme oldu. Mamut fosilinden, DNA örnekleri almaya yetecek kadar kan bulundu.
2- New York Christie’s’de, toplam 853 milyon dolarla tarihin tek seferde en yüksek değerde satış yapılan müzayedesi gerçekleşti. Andy Warhol’ın Elvis Presley tablosu 81,9 milyon dolara alıcı buldu.
3- Ege Denizi’nde Yunanistan’ın Delos kıyısının kuzeydoğusunda, su seviyesinin sadece 2 metre altında antik bir kent bulundu. Kalıntılar arasında keşfedilen yıkılmış bir çömlek üretim yeri ve 16 çöm-leklerin benzerleri geçmişte Pompeii’de bulunmuştu.
4- Muş’un Varto ilçesinde bulunan ve güvenlik gerekçesi ile uzun yıllar çalışma yapılamayan Tepeköy Höyüğü’nde, 49 yıl aradan sonra kazı çalışmaları başlatıldı. Bölge, Urartu Krallığı’nın yerleşim birimleri arasında yer alıyor.
5- Roma’daki Kolezyum’un duvarına bir Rus turist, 25 cm’lik ‘K’ harfi kazırken güvenlik görevlilerine yakalandı, 20 bin euro para ve 4 yıl ertelemeli hapis cezasına çarptırıldı. Kazınan harfin üstü sonradan boyanarak kapatıldı.
6- Peru’da antik İnka İmparatorluğu’nun başkenti olan ve zamanla toprak altında kalan Cusco’da kapsamlı bir arkeolojik çalışma başladı. Yeni teknolojilerle, kazı yapmadan kentin haritası çıkarılacak.
TARİHE KALANLAR
Kuyrukluyıldıza iniş
İnsanoğlu ilk defa bir kuyrukluyıldıza araç indirdi. Avrupa Uzay Ajansı tarafından gezegen oluşumuna dair bilgi toplamak için 67P/ Churyumov-Gerasimenko kuyrukluyıldızına 10 yıl önce gönderilen Rosetta uzay aracının modülü Philae, 12 Kasım’da başarılı bir iniş yaptı.
Balkanlarda ilk ziyaret
Arnavutluk Başbakanı Edi Rama’nın Sırbistan’a ziyaretiyle Balkanlarda 68 yıl sonra bir ilk yaşandı. Sırbistan’a bir Arnavut liderin en son ziyareti 1946’da Enver Hoca tarafından yapılmıştı.
Ferguson tekrar ayaklandı
ABD’de Ağustos’ta Michael Brown’un öldürülmesiyle Ferguson kentinde başlayan olaylar, jürinin Brown’ı öldüren polis memurunun ‘yargılanmasına gerek olmadığı’ kararıyla sokak çatışmalarına dönüştü. Kente asker sevkedildi.
İsveç Filistin’i ‘tanıdı’
İsveç başbakanı ve İsveç Sosyal Demokrat Partisi lideri Stefan Löfven, Filistin devletinin bağımsız bir ülke olarak tanındığını duyurdu. İsveç, bu kararla Avrupa Birliği üyesiyken Filistin’i tanıyan ilk ülke oldu.
Doğu Akdeniz’de iş birliği
Mısır, Güney Kıbrıs ve Yunanistan liderleri Doğu Akdeniz’deki doğalgaz arama çalışmaları gündemiyle Kahire’de 8 Kasım’da bir araya geldi ve iş birliği açıklaması yapıldı.
