Sözlü geleneğe göre, Mustafa Kemal Atatürk’ün baba tarafından dedesi Kızıl Hafız Ahmet Efendi’nin doğduğu yer, bugün Arnavutluk sınırına yakın bir dağ köyü. TİKA tarafından inşa edilen iki müze evde, Makedonya Türkmenlerinin hayatı ile Mustafa Kemal’in aile öyküsü anlatılıyor.
Makedonya Cumhuriyeti’nin batısında, Arnavutluk sınırına 8 kilometre mesafede, Stogova Dağı’nın batı yamaçlarında, 1080 metre yükseklikte tarihi bir köy var: Kocacık köyü. Bu köy 20. yüzyılda Avrupa’ya gerçekleşen işçi göçünü saymazsak, Türklerin 14. yüzyıldan beri halen yaşadıkları en batıdaki yerdir. Manastır ilinin Yukarı Jupa ilçesine bağlı bu güzel küçük köy, bu açıdan tarihî ve coğrafi bir öneme sahiptir.
Atatürk heykeli
Manastır ilinin Yukarı Jupa ilçe merkezindeki Atatürk heykeli 2016 yılında açıldı.
Köyün başka bir tarihî önemi de, sözlü geleneğe göre, Mustafa Kemal Atatürk’ün baba tarafından dedesi Kızıl Hafız Ahmet Efendi’nin doğduğu köy olmasıdır. Hafız Ahmet Efendi erişkin bir yaşında Kocacık’tan Selanik’e göç etmiş. Oğlu Ali Rıza Bey, 1841 senesinde Selanik’te doğmuş. 1876’da din tartışması ile başlayıp, Fransız-Alman konsoloslarının öldürülmesi sonrasında bu devletlerin donanmalarının Selanik limanına girmesi ve hükümete baskı yapmaları neticesinde şehirdeki çok sayıda kişinin idamı ile sonuçlanan “Selanik Vakası”na Hafız Ahmet Efendi’nin isminin karıştığını biliyoruz. Bu nedenle yedi yıl Makedonya dağlarında kaçak olarak yaşamış ve lakabı “Firari Ahmet” olarak kalmış.
Hem Türk dilinin ve kültürünün en batıdaki tarihî yerleşkesi olması hem de Atatürk’ün ailesinin baba tarafının hatıralarını taşıması nedeniyle özel önem verilen Kocacık köyüne 2014’te Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) tarafından iki müze ev inşa edildi. Tarihî fotoğraflardan esinlenerek yapılan bu evlerde Kocacık ve Makedonya Türkmenlerinin hayatı ile Mustafa Kemal’in aile öyküsü anlatılıyor.
1896-1899 arasında, Kocacık’ın bağlı olduğu il merkezi Manastır’ın (Bitola) askerî idadisinde okuyan genç Mustafa Kemal, bu köye ve o zaman başka bir aileye satılmış olan dedesinin evine hiç geldi mi bilinmez; ama şimdi ilçe merkezi olan Yukarı Jupa’da bir heykeli bulunuyor. Bu güzel Makedonya dağlarında bugün hâlâ Türk dili konuşuluyor…
