Fuat Uzkınay’ın 1914’te çektiği söylenen Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı adlı belgesel ilk Türk filmi sayıldığı için, 2014 yılı Türk sinemasının 100’üncü yılı kabul ediliyor ve sinemayla ilgili sergi, panel, özel gösterim gibi çok sayıda etkinlik yapılıyor. Aslında Uzkınay’dan önce Makedonyalı Osmanlı yurttaşları Manaki Kardeşler’in çektiği filmler var. Ancak, bunlar günümüz Türkiye coğrafyasında çekilmediği için olsa gerek Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı ilk film sayılıyor. Ama kesin olan bir şey var, Türk sineması en az bir asırdır hayatımızda. Biz de bu ayki Albüm sayfalarımızı, asırlık Türk sinemasının siyah-beyaz döneminden karelere ayırdık. İyi seyirler…
Fotoğraflar: Cengiz Kahraman Arşivi
ERKEN DÖNEM TÜRK SİNEMASI
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Muhsin Ertuğrul dışında yönetmen yoktur. Ertuğrul’un ilk filmlerinden biri 1922 yapımı Boğaziçi Esrarı Nur Baba’ydı.
Kurtuluş Savaşı konulu ilk film olan Ateşten Gömlek de, Halide Edip Adıvar’ın romanından 1923‘te Muhsin Ertuğrul tarafından filme uyarlandı.
1929 yapımı Kaçakçılar’ın çekimleri sırasında yaşanan trafik kazasında, aşağıdaki karenin çekilmesinden kısa süre sonra Talat Artemel’in (direksiyonda), kullandığı araç kaza yapınca bir oyuncu öldü, yüzü parçalanan Sait Köknar (elinde silah olan) oyunculuğu bırakmak zorunda kaldı.
SESLİ FİLMLER BAŞLIYOR
Muhsin Ertuğrul’un yönettiği 1931 yapımı İstanbul Sokaklarında, ilk sesli Türk filmidir (altta). Aynı kadına aşık olan iki kardeşin başından geçenlerin konu edildiği filmin yapımcısı İpek Film’in sahipleri Fahir ve İhsan İpekçi kardeşler, Nişantaşı’nda bir fırını stüdyoya çevirmiş, burada hem film çekimi hem de dublaj yapılmaya başlanmıştır.
14 Mayıs 1932’de çekilen alttaki fotoğrafta Mahmut Moralı ve Faik Şenol seslendirme yapıyor.
YENİ NESİL YÖNETMENLER
1876’da sahnelenen ve ilk Türkçe operetlerden olan Leblebici Horhor Ağa birkaç kez sinemaya da uyarlandı. Muhsin Ertuğrul’un1933’te çektiği uyarlamanın senaryo yazarlarından biri de Nazım Hikmet’ti. Filmin Kağıthane’deki çekimlerinde Muhsin Ertuğrul, ilk görüntü yönetmenlerimizden Cezmi Ar ile birlikte.
1950‘lerde atılım yapan Türk sineması bir çok yeni yönetmen de çıkardı. Bunlardan biri 1951’de Kanlı Feryat’la (altta) ilk kez yönetmen koltuğuna oturan Atıf Yılmaz’dır (alttaki fotoğrafta en sağda).
STAR SİSTEMİNE GEÇİŞ
Birlikte oynadıkları filmler büyük gişe başarısı getiren Göksel Arsoy ve Belgin Doruk, 1960’ların starlarındandı.
Dönemin unutulmaz filmlerinden biri Atıf Yılmaz’ın yönettiği Ah Güzel İstanbul’dur. Sadri Alışık ve Ayla Algan’ın başrolde olduğu filmin muhteşem görüntüleri ise Gani Turanlı’ya ait.
KOMEDİ FİLMLERİNİN ALTIN ÇAĞI
1960’lar komedi filmlerinin patlama yaptığı yıllardır. Cilalı İbo karakteriyle şöhret yapan Feridun Karakaya, serinin Cilalı İbo Perili Köşkte filminde.
Komedilerin aranan yüzü Necdet Tosun, 400’e yakın filmde rol aldı.
1965 yapımı Sevinç Gözyaşları, Filiz Akın, Ajda Pekkan, Bedia Muvahhit, Nubar Terziyan, Ayhan Işık ve Önder Somer’den oluşan kadrosuyla dikkat çekiyor.
AKSİYON VE MACERA
Yabancı kovboy filmlerinin gişe başarısı Yeşilçam’ı da kovboy filmleri çekmeye yöneltmişti. Bunlardan biri olan 1973 yapımı Canilere Ölüm’ün seti.
Sonraki yıllarda toplumcu-gerçekçi sinemaya yönelen Yılmaz Güney, ilk döneminde çok sayıda aksiyon filminde oynadı. Güney, 1966 yapımı Kibar Haydut’ta Nebahat Çehre, Devlet Devrim ve Tunç Oral’la birlikte.
İKİ BÜYÜK KADIN OYUNCU
Uluslararası festivallerde büyük ödül kazanan ilk Türk filmi Metin Erksan’ın yönettiği 1963 yapımı Susuz Yaz’dır. Necati Cumalı’nın eserinden uyarlanan ve 1964’te Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ödülü kazanan film, Türkiye’de yasaklandı ve uzun süre gösterilemedi. Hülya Koçyiğit, sinemaya bu filmle başladı.
Türkan Şoray’ın sinema kariyeri ise bir tesadüfle başladı. Bir arkadaşına eşlik etmek için gittiği film setinde güzelliğiyle dikkat çeken Şoray, Türker İnanoğlu’nun teşvikiyle 1960‘ta sinemaya ilk adımını attı.
