EMEKÇİ VE SANATLAR GAZETE PATRONU

Basın tarihimizde ondan başka hem gazeteci hem gazete patronu hem yazar hem zanaatkar hem de sanatkar insan yoktur. Sedat Simavi bütün bu özellikleriyle müstesna bir insandı. Halen çıkmakta olan Hürriyet gazetesi ile de adı yaşayan Sedat Simavi’nin Türk basın-yayın hayatının her alanında yaratıcı etkileri görülür.

Sedat Simavi’den söz ediyoruz. Hande, Diken, İnci, Dersaadet, Payitaht, Güleryüz, Hanım, Hacıyatmaz, Yeni İnci, Resimli Gazete, Yıldız, Meraklı Gazete, Yeni Kitap, Arkadaş, Bravo, 7 Gün, Karagöz, Karikatür, Model, Yeni Ev Doktoru, Hürriyet isimli gazete ve dergilerin kurucusu, çıkaranı, çalışanı yani herşeyi Sedat Simavi’den.

Hürriyet, 7 Gün, Karikatür gibi uzun soluklu süreli yayınlarla Türk basın tarihinde özel bir yeri olan Sedat Simavi’nin adına kurulmuş bir vakıf, her sene Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin öncülüğünde basın ödülleri verir. Halen çıkmakta olan Hürriyet gazetesi ile de adı yaşayan Sedat Simavi’nin Türk basın-yayın hayatının her alanında yaratıcı etkileri görülür.

HARB FAKİRLERİ DERGİSİ KAPAĞI

SEDAT SİMAVİ’NİN EL YAZISIYLA İSMAİL HAKKI BEY’E YOLLADIĞI MEKTUP. 13 OCAK 1929.

Sedat Simavi’nin Türk dergi ve gazeteciliği üzerine pek çok kitap kaleme alınmış, tezler yapılmıştır. En önemli kaynak eserlerin başında Hürriyet gazetesi yayını olarak çıkan, Beyazıt Devlet Kütüphanesi Müdürü Muzaffer Gökman tarafından hazırlanan Sedat Simavi (İstanbul, 1970) kitabı gelmektedir. 508 sayfalık bu çalışma halen en önemli başvuru kitabı olma özelliğini korumaktadır. İkinci önemli kitap yine Hürriyet Yayınları tarafından neşredilmiştir: Sedat Simavi’nin yazdığı Fuji Yama, Jean-Jacques Rousseau, Hürriyet Apartmanı, Düşenin Dostları, Ceza isimli eserleri içeren Sedat Simavi Eserleri (İstanbul, 1973). Son önemli çalışma ise yakın bir tarihte yapılan akademik tezin kitaplaşmış halidir. Esra Oğuzhan Yeşilova’nın araştırıp kitaplaştırdığı çalışmanın adı Gazetecilikte Bir Ömür: Sedat Simavi başlığını taşır. 2013’te basılan 230 sayfalık bu eser, ilk kaynaklarda görülen eksiklikleri tamamlayan ve bilimsel ağırlığı olan önemli bir kitaptır.

1896’da İstanbul’da doğan Sedat Simavi, amcası Lütfi Simavi Bey tarafından kaydettirildiği Galatasaray Sultanisi’nde okurken karikatürler çizerek tanınmış, mektep müdürü Salih Arif Bey’i iki çizgi ile karikatürleştirip Vâlâ Nureddin gibi okul arkadaşlarını kendisine hayran bırakmıştır. Sedat Simavi okul sıralarında çizdiği karikatürleri amatör bir ruhla dergilere gönderip yayın hayatına girer. Fransızca öğretmeni Pierre Lambert, Simavi’nin karikatürlerini görüp beğenmiş ve ilk karikatürlerini Visions Orientales’de yayımlatmıştır.

İlk karikatürleri Kehkeşân, Djin, Zekâ, Eşek, Köylü, Stamboul gibi yayınlarda görülen çizerimize ilgi arttar. Doktor Abdullah Cevdet’in de ilgisini çeken Simavi, ünlü yayıncıdan karikatür siparişi alır. Feridun Kandemir ile arkadaş olan Sedat Simavi, birlikte karşılaştıkları Nâzım Hikmet’in babası matbuat müdürü Hikmet Bey’in “Hevesiniz var… Neden başlamıyorsunuz?” demesiyle birlikte kendilerini Beyoğlu’nda Levant Matbaası’nda bulurlar.

Sedat Simavi 1916’da ilk haftalık mizah gazetesini çıkarmayı başarır. Hande isimli bu mizah gazetesinin sahibi Sedat Simavi, sorumlu müdürü Feridun Kandemir’dir. Uzun yıllardır çıkan Karagöz gazetesine benzeyen süreli yayının karikatüristliğini Sedat Simavi yapmaktadır. Sedat Simavi’nin 1. Dünya Savaşı nedeniyle askere alınması, kağıt kıtlığı gibi nedenlerle Hande’den sonra Sedat Bey yeni bir dergi çıkarır adı: Diken (1918).

Çıkardığı bütün bu dergilerin, gazetelerin hikâyesinin arkasında Sedat Simavi’nin iyi bir karikatürist, iyi bir kapak ressamı, iyi bir sayfa düzeni tasarlayıcısı olması yatar. O Babıâli’de bir dergi veya gazetenin çıkarılması için gerekli bütün işleri iyi bilen hatta bizzat yapabilen bir kabiliyettedir.

Ayrıca bütün bu sanatkar özelliklerinin yanısıra aynı zamanda iyi bir ticaret erbabıdır. Gerektiği zaman firmasını korumak adına sert mektuplar göndermeyi de bilir. Elimizdeki bir Sedat Simavi mektubu bunun en güzel kanıtıdır:

“Resimli Gazete

Eskişehir’de gazeteler başbayii İsmail Hakkı Bey’e

13/01/1929

Azizim İsmail Hakkı Bey,

Aybaşında gönderilen fatura mucibince sizden 3434 kuruş matlubumuz olduğunu bildirmiş ve bu paranın irsalini rica etmiştim. Bu güne kadar maalesef bize para göndermediniz. Bu mektubumuzu alınca vakit geçirmeden derhal fatura muhteviyatını göndermenizi ve tekrar ihtara meydan bırakmamanızı rica eder ve süratle cevabınızı beklerim.

Resimli Gazete ve Arkadaş sahibi

Sedad Simavi”

Karikatüristliğinin yanısıra çok özel kitapların sayfa düzenlerini yapmış, desenlerle süslemiştir. Pek çoğumuzun en azından başlangıcını ezbere bildiğimiz Ziya Gökalp’in ünlü “Ala Geyik” şiirini kitap halinde düzenlemiş ve içine enfes desenler çizmiştir. Çocuk Dünyası mecmuası tarafından yayımlanan derginin 13. kitabı olarak İstanbul’da basılmıştır. Yine Sedat Simavi, “Diken Mecmuası Neşriyatından” ismiyle bazı önemli şahşiyetlerin karikatür/kartpostallarını yayımlamıştır.

SEDAT SİMAVİ’NİN ÇIKARDIĞI HÜRRİYET GAZETESİ’NİN 1 MAYIS 1948 TARİHLİ İLK NÜSHASI

EFRUZ BEY

SEDAT SİMAVİ’NİN ALA GEYİK SERİSİNDEN…

ALA GEYİK KAPAĞI

YÜZ MİLYON TÜRK BU ANDA SENİ BEKLER TURAN’DA

NEREDE “DÜNYA GÜZELİ” DEDİ: “ELİNDE ELİ”

DÖNDÜM, BAKTIM BİR, KIRGIZ ELBİSELİ GÜZEL KIZ

KURT İLE AYI

KURT KOCALDI, KÖTÜRÜM OLDU / BUNU SEZEN BİR GENÇ AYI /YAKALADI, KURDU / YOLDU / DEDİ: “HAYDİ TÜYSÜZ DAYI, / YÜRÜ; YİNE YİĞİTLİK SAT; DAR ET BİZE YEŞİL YURDU!”

P..LERINE DEDI: “FIRSAT KAÇIRMAYIN, BOĞUN KURDU!” ZAVALLI KURT ÖLDÜ, İNDE BEŞ YAVRUSU KALDI / ÖKSÜZ FAKAT BİRKAÇ YIL İÇİNDE BUNLAR BİRER YİĞİT, GÜRBÜZ KURT OLARAK SALDIRDILAR YEŞİL YURTTAN AYILARIN VÜCUDUNU KALDIRDILAR. ÇOCUKLARIM İBRET ALIN HER BİR GÜNE VAR BİR YARIN!