Marmaray kazılarında bulunan arkeolojik hazineler için hazırlanan “müze-durak” projeleri rafa kalkmış görünüyor. Eserler hâlâ depolarda üst üste yığılı.
Kent tarihini yeniden yazan İstanbul’daki Marmaray ve metro kazılarında elde edilen buluntular, sergilenmek için hazırlanan projelerin uygulamaya geçmesini bekliyor. 2004’ten itibaren Yenikapı, Vezneciler, Sirkeci, Cağaloğlu, Üsküdar, Ayrılıkçeşme ve Yedikule’de gerçekleştirilen kazılar Marmaray’ın 29 Ekim 2013’te açılmasından kısa süre önce tamamlanmıştı. Bu süre içerisinde 8500 yıl öncesine kadar giden Neolitik Dönem mezarları, kulübe kalıntıları ve ayak izleri ile çeşitli ahşap nesneleri, Bizans gemileri ve Osmanlı çinileri bulundu. Bazı kalıntılar incelenip belgelendikten sonra kaldırıldı, bazıları inşa edildikleri dönem, malzeme ve teknikleri ya da plan özellikleri açısından önemli bulunup büyük gayretlerle taşınarak koruma altına alındı.
Buluntuların önemli bir kısmı, Marmaray ve metro duraklarında sergilenmek üzere büyük masraflar ile yerinden kaldırıldı. Planlanan projeler arasında, Yenikapı’dan İstanbul’un fiziki hafızasını gösteren bir kesitin sergilenmesi vardı. Yaklaşık 10 metre boyundaki bu kesitte, Neolitik Dönem’den Cumhuriyet’e kadar biriken tabakalar kolayca fark edilebiliyor. Bölüm şu an İstanbul Arkeoloji Müzeleri deposunda sergilenmeyi bekliyor. Benzer bir kesit Atina metrosundaki Dafni durağında yer alıyor. Ancak bu kesit gerçek değil, durak için özel olarak tasarlandı.
Ayrıca, Yenikapı’da bir Bizans kilisesinin temel kalıntıları, Kadıköy’de bir Bizans sarnıcı sergilenecek. Cağaloğlu çıkışında 7.-8. yüzyıldan görkemli bir binaya ait olduğu tahmin edilen altyapı kalıntıları, câmekan arkasında gösterilecekti. Tam o noktada bugün, “Bu duvarın arkasında arkeolojik kalıntılar yer almaktadır” yazılı bir afiş yer alıyor. Ayrıca duraklarda çok sayıda gemi, büyük boyutlu taş eser, sütun, sütun kaidesi ve başlıkların sergilenmesi planlanıyordu. Ancak metro duraklarının faaliyete geçmesiyle söz konusu projeler de rafa kalkmış gözüküyor.
Dünyanın birçok kentinde de metro kazıları, Türkiye’dekine benzer tahribat, gecikme ve masraf tartışmalarıyla gerçekleştiriliyor. Ancak en azından kazı sonrası sergilenme konusunda örnek alabilecek örnekler var. Viyana’daki Stephans-platz durağında bir şapel buluntusu aynen korunurken Meksiko kentinin Pino Suárez durağında bir Aztek piramidi sergileniyor. Benzer projeler İzmir-Çankaya, Porto-Campo 24 de Agosto, Prag-Mustek duraklarında da yer alıyor.
İstanbul’da projeleri geciktirmek yerine küçük adımlarla dahi harekete geçilebilir. Sergilenecek buluntular, duvarlara yerleştirilecek kazı fotoğrafları bile her gün yolu yeraltına düşen milyonlarca kişinin gözünde bir İstanbul tarihi oluşması için fikir verebilir.
Bu duvarın arkasında 1300 yıl saklı Marmaray, Sirkeci durağının Cağaloğlu çıkışında “Bu duvarın arkasında arkeolojik kalıntılar yer almaktadır” yazıyor. O duvarın arkasında çıktığı yerde sergilenmesi planlanan ancak sonra vazgeçilen 7.-8. yüzyıla ait Bizans kalıntıları bulunmuştu. Zeytinburnu, Belgradkapı’daki bir açık hava deposunda da (üstte sağda) kazılarda ortaya çıkan binlerce buluntu, Atina’daki gibi sergileneceği günü bekliyor.
MUHTELİF
1- WilliamShakespeare’in aynı isimli tragedyasına mekan olan KKTC’nin Gazimağusa kentindeki 14. yüzyıl tarihli Othello kalesinde restorasyon başladı. Projeyi Türk ve Rum tarafları ortak yürütüyor.
2- Kadıköytarihinehayatını adayan Müfid Ekdal (96) 11 Temmuz’da hayatını kaybetti. ‘Kadıköy’ün Herodotu’ olarak bilinen Ekdal, bu konuda pek çok kitaba imza atmıştı.
3- KGB’ninRusya’dan kaçırılan gizli arşivi Churchill Koleji’nde halka açıldı. Arşivin sahibi, 1972 ve 1984 yılları arasında KGB’nin arşiv bölümünde üst düzey görevde bulunan Vasili Mitrokin, gizlice kopyaladığı binlerce belgeyi 1992’de İngiltere’ye vermişti.
4- İnsanlıktarihininen önemli arkeolojik alanlarından Göbeklitepe’de ilk arkeolojik araştırmaları yapan Prof. Dr. Klaus Schmidt (61), 20 Temmuz’da kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. Schmidt, 1995’ten bu yana Göbeklitepe kazı başkanlığını yürütüyordu.
5- 4.000 yıllık Mısır heykeli, müzayede şirketi Christie’s tarafından 57 milyon TL’ye satıldı. Heykel, antik Mısır’da önemli bir devlet adamı olan Sekhemka’yı tasvir ediyor. Eserin iadesini isteyen Mısır hükümeti satışa itiraz etti.
6- Üsküdar’daki Hüseyin Avni Paşa Köşkü, 28 Haziran’da çıkan yangında kül oldu. Yapı 2009’da TMSF tarafından iş adamı Mehmet Cengiz’e “yıkılmadan korunması” şartıyla satılmıştı.
TARİHE KALANLAR
Gazze’de katliam
Önce İsrailli üç, ardından Filistinli bir gencin kaçırılıp öldürülmesiyle patlak veren krizde İsrail, 8 Temmuz’da Gazze’ye yönelik hava ve karadan Koruyucu Hat Operasyonu’nu başlattı. Saldırılarda 21 Temmuz günü itibarıyla 532 Filistinli; 20 İsrailli hayatını kaybetti.
Ukrayna’da uçak düştü
Amsterdam-Kuala Lumpur seferini yapan Malezya Ha- vayolları’nın yolcu uçağı 17 Temmuz akşamı Ukrayna’nın doğusunda düştü. Mürettebat dahil toplam 295 kişi hayatını kaybetti. Uçağın bir füze saldırısı sonucunda düştüğü tahmin ediliyor.
Brezilya’da tarihî fark
12 Haziran-13 Temmuz arasında Brezilya’da gerçekleştirilen 2014 FIFA Dünya Kupası’nı, finalde Arjantin’i yenen Almanya kazandı. Turnuvanın en çok konuşulan olayı, yarı finalde ev sahibi Brezilya’nın Almanya’ya 7-1 yenilmesi oldu.
Kaçırılan şoförler serbest
IŞİD militanlarının Irak’ta 9 Haziran’da kaçırdığı 32 Türk TIR şoförü 3 Temmuz’da serbest bırakıldı. Şoförler Erbil üzerinden uçakla Türkiye’ye getirildi.
ABD-Almanya casus krizi
Almanya’da ABD lehine casusluk yaptıkları şüphesiyle istihbarat servisi BND’den bir kişi tutuklandı ve bir Savunma Bakanlığı çalışanına soruşturma başlatıldı. Alman hükümeti, Berlin’deki CIA temsilcisini sınır dışı etti.
