VALİDE SULTAN Padişah anası. İlk kez bu sanla anılan ve “Mehd-i Ulyâ-i saltanat” da (saltanatın yüce beşiği) denen, II. Selim’in hasekisi III. Murad’ın annesi Nûrubânu’dur. Buna, “ilk-eski” oluşu nedeniyle “Atik (eski) Valide” de denmiştir. Sonraki valide sultanlar: Safiye, Handan, Mahpeyker (Kösem), Hadice Turhan, Gülnûş, Saliha, Şehsüvâr, Mihrişah, Sineperver, Nakşıdil Bezmiâlem, Pertevniyâl ve en son V. Murad’ın annesi Şevkefzâ’dır. Oğullarının padişahlığını gören bu devletli analar, protokolde Avrupa’daki kraliçelere eşit konumdaydılar. Oğlu tahta geçen dul kadınefendi, “Valide Sultan Alayı” denen törenle, gümüş arabada ve kortej eşliğinde saltanat sarayına gelir; kendisini merasim kapısında karşılayan oğlu padişah, elini öperek Harem kapısına kadar arabasının yanında yürürdü. Son dönem valide sultanlarını Meclis-i Vükelâ (bakanlar kurulu) toplantılarında valide sultan kethüdası temsil ederdi.
VEZİR Çoğulu vüzerâ. Padişahın buyruklarını uygulayan, onun adına egemenlik yetkilerini kullanan, buna karşılık padişah katında hayat, mal ve görev güvencesi olmayan, mülki-askerî yüksek görevli. Sözcüğü, “ağır yük-günah” anlamındaki Arapça “vizr” veya “sığınılacak yer-güç” anlamındaki vezer/vezr köküne bağlayan görüşler vardır. Abbasi halifeleri, İslâm devletlerinin hükümdarları, dünyevi sorumluluklarını vezirlere yükledikleri gibi, Osmanlı padişahları da Çandarlı ailesin-den bireylerle başlayarak, en son 1917’de bu ünvan verilerek sadrazam atanan Talat Paşa’ya kadar, Osmanlı ülkesini sivil-asker vezirlerle yönetmişlerdir.
VLADİKALIK Karadağ’ı1852’ye dek Osmanlı Devleti adına yöneten, dinî açıdan da İstanbul Rum Patrikhanesi’ne bağlı, Vladika unvanlı piskoposluk makamı.
Hadice Turhan Sultan
Sultan İbrahim’in eşi ve IV. Mehmet’in annesidir. 5 yıl saltanat naibesi sıfatıyla Osmanlı Devleti’ni yöneten Hadice Turhan Sultan, Osmanlı tarihinin en uzun valide sultanlık yapan ve kadınlar saltanatının sonunu getiren sultandır.
