Yunanistan’ın batısındaki sakin ve güzel Arta Körfezi (Amvrakikos), 1569 yıl arayla dünya tarihinin iki büyük deniz muharebesine sahne oldu. İlkinde Romalı Octavianus, ikincisinde Barbaros Hayreddin tarih sahnesinin unutulmazları arasında girmişti.
MÖ 44 senesinde Julius Sezar öldürüldüğünde, resmî anlamda henüz bir cumhuriyet olan Roma’nın yönetimi Sezar’ın varisi Octavianus ile komutanı Marcus Antonius arasında bölüştürülmüştü. İlki cumhuriyetin batıdaki topraklarını alırken, ikincisi doğudaki bölgelerin yanısıra Sezar’ın eski sevgilisi, Mısır Kraliçesi Kleopatra’ya da sahip olmuştu. Bu bölünmüşlükten çıkan güç mücadelesinin akıbeti, MÖ 2 Eylül 31’deki Actium Muharebesi’nde belli oldu.
Antonius ve Kleopatra, körfez girişinin güneyindeki Actium kalesinin bulunduğu yerdeki kara gücünü, Octavianus’un ordu ve donanmasının kuşatması nedeniyle etkin kullanamadılar. Sonunda, 200 gemilik donanmaları ile kuşatmayı yararak Mısır’a çekilmeyi planladılar ve Octavianus’un amirali Marcus Agrippa komutasındaki 400 gemiden oluşan filoya taarruz ettiler. Gün boyu süren muharebeler sonunda Kleopatra kuşatmayı yararak Mısır’a doğru yelken açtı. 30 – 40 gemisini kaybeden Antonius da ordu ve donanmasını başsız bırakarak Kleopatra’nın gemisine geçti ve sevgilisiyle Mısır’a kaçtı; ordusu ve kalan donanması Octavianus’a teslim oldu.
Octavianus, Ağustos MÖ 30’da ordusuyla İskenderiye kapılarına dayandığında, Antonius ve Kleopatra intihar ettiler. Bu olay, sadece içsavaşı bitirmiyor, Roma’yı bir imparatorluk haline getiriyor, Octavianus’a da bugüne kadar takvimde yer alacak yeni ismini veriyordu: Augustus!
Körfezin güney girişindeki Actium’un hemen karşısında, kuzeyde yer alan kale/şehir ise, tarihimizin unutulmaz isimlerinden birisini taşıyor: Preveze.
Eylül 1538’de Cenovalı Amiral Andrea Doria komutasındaki Kutsal İttifak (İspanya, Venedik, Cenova, Malta, Papalık) donanması Preveze açıklarında konuşlandı. Karaya asker çıkarıp Preveze kalesini ele geçirmeye çalıştılarsa da geri püskürtüldüler. Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ise, 1569 yıl önce Marcus Antonius’un karargah kurduğu Actium’a deniz piyade (levent) askerleri çıkarttı ve ele geçirilen kaleden yapılan top ateşi ile Haçlı donanmasını Arta körfezi girişinden uzaklaştırdı.
28 Eylül 1538 gündoğumunda başlayan sürpriz Osmanlı taarruzu, rüzgar yetersizliği nedeniyle manevra yapamayan ağır Haçlı gemilerinin, kürekli ve hızlı Osmanlı kadırgaları tarafından ele geçirilmesi ve batırılması sonucunda zaferi getirdi. Ertesi gün Andrea Doria savaş alanını terkederken, sadece Preveze’yi değil, Akdeniz’in büyük bir kısmını da Osmanlı İmparatorluğu’na teslim ediyordu. 1571’e kadar…
