Futbol literatüründen matbaaya, tasarıma ve devlete adanan bir ömür

Sanayi-i Nefise Mektebi’nden mezun oldu. Millî Mücadele’de askerî matbaada çalıştı. Londra’da tipografi-litografi ve baskı eğitimi aldı. 1923’te Futbol Federasyonu’nun kurucuları arasında yer aldı. FIFA’nın özel izni ile ilk uluslararası Türk hakemi oldu. 1952’ye kadar devlette ve özel şirketlerde üst düzey yöneticilik yaptı. Müstesna bir insanın kısa hayat hikayesi.

 Türk futbol tarihi, resmî kayıtlara göre Türk İd­man Cemiyetleri İtti­fakı’nın kurulmasından sonra Yusuf Ziya Öniş ve arkadaşları tarafından 1923’te Şehzadeba­şı’ndaki Letafet Apartmanı’n­da başlatılır. İlk ismi “Futbol Heyet-i Müttehidesi” olarak belirlenir. Bu çabaların peşin­den FIFA’ya başvurulur. 21 Mayıs 1923 tarihinde başvuru FIFA tarafından kabul edilir ve Türkiye FIFA’nın 26. üye­si olur.

Futbol Federasyonu’nu ku­ran Yusuf Ziya Öniş’in kuru­cu arkadaşları içinde 12 Mart 1892 İstanbul doğumlu Hamdi Emin Çap da bulunmaktadır. Sanayi-i Nefise Mektebi’nden mezun olan Hamdi Emin Çap güzel sanatlar eğitimi almış, basım işleri konusunda eği­tim görmüştür. Futbola çocuk yaşlarında Altınordu takımın­da başlayan Hamdi Emin, 15 Ocak 1919’da Sanayi-i Nefise Mektebi’nden mezun çıkmış, Millî Mücadele sırasında 18. Kolordu karargahında süvari ihtiyat zabit vekili olmuştur; Süleymaniye Askerî Matbaa­sı’nda, İstanbul Müdafaai Mil­liye Kumkapı ve Süleymani­ye nahiyesinde (MM gurubu) 1. sınıf katip sıfatıyla çalışmış ve İstiklal Madalyası sahibi ol­muştur.

Millî Müdafaa Vekaleti (Savunma Bakanlığı) hesabına matbaacılık tahsili için gitti­ği İngiltere’de London School of Printing and Kindred Tra­des’te (1925-1928) tam devre öğrenci olarak “hurufat terti­bi, mihaniki tertip, tipografi, foto-litografi, ciltçilik, malze­me depoculuğu, stereotyping ve electrotyping, maliyet ve tahmin hesapları, gazete ro­tasyon makinaları” konuların­da eğitim almış ve başarıyla mezun olmuştur.

Hamdi Emin, küçük yaş­larda başladığı futbolu İngilte­re’de bulunduğu 3 yıl boyunca geliştirdi. Bu yıllarda İngiliz futbolunu incelemek şansına erişti. 1920’de kurulan ve ilk spor teşkilatı olarak kabul edi­len Türkiye İdman Cemiyetle­ri İttifakı ve 1923’te Şehzade­başı’nda Letafet Apartmanı’n­da oluşturulan Türkiye Futbol Federasyonu’nun kurucuları arasında yer aldı. 1924’te yı­lında Moskova’da, 1925’te de İstanbul’da oynanan Türki­ye-Sovyetler Birliği maçlarını FIFA’nın özel izni ile ilk ulus­lararası Türk hakemi olarak yönetti. Böylelikle FIFA’nın resmî listesine 2 defa millî maç yöneten ilk Türk hakemi olarak yazıldı. 1928’de Askerî Matbaa’da çalışmaya başlayan Hamdi Emin Bey, 28 Mayıs 1930’da da kurumun müdürü olmuştur. 31 Kasım 1934 tari­hinde bu görevinden ayrılan Hamdi Emin Bey, İş Bankası, Denizbank gibi kuruluşlarda üst düzey memuriyette bulun­duktan sonra Kırtasiye Umum Müdürlüğü ve Devlet Kağıt ve Basım Genel Müdürlüğü görevlerini de ifa etmiştir. 6 Mart 1952 tarihinde kendi is­teğiyle emekli olmuştur.

Türkiye’de ilk futbol ha­kemi kursunu açan asbaşkan Hamdi Emin Çap, futbol spo­runun kurallarını İngilizceden çevirmiştir. Çeviriler Türki­ye İdman Cemiyetleri İttifa­kı Futbol Heyet-i İttihadiye­si neşriyatından Beynelmilel Futbol Kavaid-i Muhtasarı ve Nazari Futbol ve Asoseyşın Futbol Beynelmilel Federas­yonu Nizamnamesi isimleriy­le 1927’de İstanbul’da basıl­mıştır.

1936’da Berlin’de yapı­lan 11. Berlin Olimpiyatları’na Türk Spor Kurumu Futbol Federasyonu Reisi sıfatıyla katılmıştır. 1931-1937 arasın­da Türkiye Futbol Federasyo­nu başkanlığını yapan Hamdi Emin Çap, kurumun tarihte­ki üçüncü başkandır. Seçim­le geldiği Futbol Federasyonu başkanlığına o dönemin spor teşkilatı olan Türk Spor Kuru­mu’nun ilgi göstermemesi ve İngiltere’den getirttiği Boots isimli antrenöre verilen sözle­rin tutulmaması nedenleriyle 1937’de istifa etmiş ve bir da­ha Türk sporunda hiçbir görev kabul etmemiştir.

Hamdi Emin Çap’ı istifa­sından yıllar sonra kendisine Beden Terbiyesi Umum Mü­dürünün imzasıyla yaptığı hiz­metleri öven bir belge sunul­muştur. Bu belge Hamdi Emin Bey’in fahri ve maddi karşı­lık görmeksizin Türk sporuna yaptığı büyük hizmetlerin tes­cil belgesidir:

“T.C.

Başvekalet

Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü İstanbul, 5 / 12 / 1941

İstanbul Bölgesi Başkanlığı

Fotoğrafı yukarıda yapışık Hamdi Emin Çap, Türkiye’nin Beynelmilel Futbol Federas­yonu’na tescil ettirdiği bey­nelmilel futbol hakemlerin­den olup milletlerarası maçla­rı idare etmiş ve Beynelmilel (Futbol Kavaidi Umumiyesi) kitabını ilk defa olarak İngiliz­ce’den Türkçe’ye terceme ile ilk defa olarak açılan Hakem­lik kursu muallimliğini ifa et­miştir.

Bunlardan başka mumai­leyh, Beynelmilel Futbol Fede­rasyonunun 1924 tarihindeki Paris Kongresine Türkiye Mu­rahhas Heyeti azası sıfatile ve 1934 ve 1936 Berlin Kongrele­rinde resen Türkiye’yi temsil etmiştir.

Türkiye İdman Cemiyetle­ri ittifakının ilk kuruluşunda 1923-1924 yıllarında Futbol Federasyonu ikinci reisliğini ve 1931 den 1937 tarihine ka­dar da Türkiye Futbol Fede­rasyonu reisliğini ifa etmiştir.

Ayrıca ve sırasile İstanbul Futbol Heyeti reisliğini ifa ile memleket dahilinde bir çok resmi ve hususi maçlarla Tür­kiye Futbol Birincilik müsaba­kalarının hakemliklerini yap­mış ve 1936 da Londra’da açı­lan Futbol Antrenör kursuna da iştirak etmiştir.

Yukarda yazılı vezaifi bü­yük bir ehliyet ve liyakatla başaran Hamdi Emin Çap’ın bütün bu vezaifi fahriyen ifa etmiş bulunduğunu mübeyyin işbu vesika kendisine verildi”.

Türk futbol tarihine önem­li katkılarını sıraladığımız Hamdi Emin Çap’ın bir önem­li yönü de Türk yayımcılık ve grafik sanatlarına yaptığı kat­kılardır. Güzel Sanatlar mek­tebinden mezun olup Askerî Matbaa’da başladığı yayım­cılık faaliyeti önce Londra’da matbaacılık eğitimi veren bir okula gönderilmesiyle akade­mik bir hüviyet ve önem ka­zanmıştır. Ülkeye dönüşünde diplomalı bir matbaacı olarak Askerî Matbaa’da daha sonra Devlet Matbaası’nda önce me­mur sonra müdür olarak gö­rev alır. Harf Devrimi sonra­sı Matbaa-i Amire’nin devamı olan Devlet Matbaası’nın yeni harflerle modern basım tek­niklerini uygulayarak bastı­ğı kitaplar henüz incelenme­miş bir konudur. Harf Dev­rimi sonrasında cumhuriyet matbaacılığının çok önem­li kazanımları olarak sayıla­cak bazı kitap ve dergiler Faik Reşit Unat, Vedat Nedim Tör, Fotoğrafçı Othmar, Hasan Ali Yücel, Emin Barın gibi önemli isimlerin katkı ve emekleriyle Emin Hamdi Çap’ın müdürlü­ğü sırasında üretilmiştir.

Devlet Matbaası’nda bası­lan La Turquie Kemaliste (Ke­malist Türkiye) isimli dergi hakkında Cumhuriyet gazete­sinde yayımlanan bir yazıda “Matbuat Umum müdürlüğü tarafından La Turquie Kema­liste/Kemalist Türkiye adlı bir mecmua neşrediliyor. İkin­ci sayısı Ağustos’ta çıkan bu mecmua, Türkiye ve Türk­lük lehinde propaganda yap­mak maksadile iki ayda bir ve Fransızca olarak çıkarılmak ve papyekuşe üzerine cidden çok nefis bir surette basılmak­ta olan mecmuanın basışın­dan dolayı evvela Devlet Mat­baası’nı tebrik etmek isteriz. Kıymetli arkadaşımız Hamdi Emin Bey’in Devlet Matbaa­sı’nı hakikaten iftihar edilecek bir müessese haline getirdi­ğini, orada basılan eserlerden görüp anlıyoruz” denilmek­tedir.

Hamdi Emin Çap hem Türk futbol ve spor tarihine hizmetleri hem de yayın ve grafik tarihine getirdiği yeni­liklerle çok önemli ve değerli şahsiyetlerdendir.

Kıymeti takdir edilmeyen bir insanın istifası

DEVLET MATBAASI

Maarif Vekaleti İstanbul, 1-12-1934

Yüksek Katına

Ankara

Devlet Matbaasını içinde bulduğum ip­tidai vaziyetten çıkararak modern mat­baacılığın istilzam ettiği yüksek san’at müessesesi haline getirmek için bütün varlığımla çalıştıklarım, eser olarak meydana koyduklarım ve bilhassa dev­let sermayesini titizlikle koruduklarım hiçe sayılarak idari ve teknik otorite­yi sarsacak muamele ve müdahelelere maruz bırakılışım, bende bu müessese başında iş görecek istek bırakmamıştır. Bundan dolayı bu işten çekiliyorum. Saygılarımı sunarım.

Devlet Matbaası Müd.

H.[amdi] E.[min]