19 Mayıs 1919’da Samsun’a intikal eden Mirliva (Tuğgeneral) Mustafa Kemal Paşa, bu tarihten tam 15 gün sonra, Haziran başında İstanbul’a çektiği telgrafla Osmanlı yönetimini uyarır. 9. Ordu Müfettişi olarak milletin sesini duyurur.
İzmir, Aydın ve Manisa’nın Yunan kuvvetlerince işgali, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde düzenlenen mitinglerle, vilayet merkezleri ve kasabalardan yurt ve dünya kamuoyuna yönelik toplu telgraf ve beyannamelerle protesto edilirken, esaret altındaki Babıâli’nin pek sesi çıkmıyordu.
O sıralarda 9. Ordu Müfettişliği görev ve unvanı ile Anadolu’ya geçmiş bulunan Mustafa Kemal Paşa, Damat Ferit Paşa’nın başında olduğu Sadaret’e çektiği bu telgrafıyla, Babıâli’nin hareketsizlikten kurtulup, halkın göstermekte olduğu tepkileri yönlendirmesini sağlamak adına, hükümetin hâlihazır siyaseti hakkında bilgilendirilmeyi istemektedir.
TELGRAF METNİ
BABIÂLÎ
Daire-i Sadaret
Şifre Kalemi
Şifre Telgrafnâme
Makâm-ı Celîl-i Sadâretpenâhîye
İzmir Manisa Aydın işgâlinden müteheyyic ve endîşe-nâk olan ahâlînin her tarafta istiklâl-i millîyi tahlîs gâyesiyle yaptıkları müessir tezâhürât, mürâcaat-ı vâkı‘adan ve bazı mahallerden âcizlerine gelen telgrafnâmelerden anlaşılıyor. Bilhassa vaktiyle yanmış ve pek çok zulüm ve istîlâ gören Vilâyât-ı Şarkıyye ahâlîsi Ermenilerin mahsûs ve fiilen vâkî‘ bazı harekâtından ve ecânibin Garbî Anadolu’daki işgâl ve istîlâlarından muhıkk olarak şüphelere düşmüş ve artık kendi topraklarının da aynı âkıbete uğrayacağından endîşe-nâk olarak bir nokta-i itmi’nân ve tesellî bulmak içün vaziyet-i sahîha ve hakîkıyye hakkında aled-devâm ma‘lûmât istiyorlar. Devletin ve milletin hukûk-ı istiklâli içün merkez-i saltanatta ve her tarafta olan teşebbüsât-ı milliye Bâbıâlî’nin teşebbüsât-ı fi‘iliyyesinden icmâl edildiği cihetle hükûmet-i seniyyenin vaziyet-i siyâsiyye-i umûmiyyesine mütedâir tenvîr ve irşâd buyurulmaklığım hakkındaki lütf u mevâ‘id-i fahîmânelerinin âsârına ehemmiyetle intizâr edilmekte olduğunu arz eylerim.
3 Haziran sene 335 [3 Haziran 1919]
Dokuzuncu Ordu Kıtaâtı Müfettişi Fahrî Yaver-i
Hazret-i Şehriyârî Mirliva Mustafa Kemal
BOA.A.VRK 835/79
Günümüz Türkçesiyle
“İzmir, Manisa ve Aydın’ın işgalinden sonra heyecanlı ve endişeli olan halkın her tarafta yaptığı etkili mitingler, vaki olan müracaatlardan ve bazı yerlerden bana çekilen telgraflardan anlaşılıyor. Bilhassa vaktiyle [1. Dünya Savaşı sıralarında] yanmış ve pek çok zulüm ve istila gören Doğu vilayetlerinin halkı, Ermenilerin bazı operasyonlarından ve ecnebilerin Batı Anadolu’daki işgal ve istilalarından haklı olarak şüphelere düşmüştür. Artık kendi topraklarının da aynı akıbete uğramasından endişelendiklerinden kalplerini teskin edebilecek bir teselli noktası bulmak, olup bitenden doğru ve gerçek haber alabilmek için durmaksızın malumat istiyorlar. Devletin ve milletin hakkı olan bağımsızlık için saltanat merkezinde ve her tarafta olan milli girişimler, Babıâli’nin kendi başına ortaya koyduğu eylemlerden sayıldığından, hükümetin bu duruma dair genel siyaseti hakkında aydınlatılıp bilgilendirilmeyi önemle beklediğimi arz ederim.
3 Haziran 1919
Dokuzuncu Ordu Müfettişi
Padişahın Fahri Yaveri
Mirliva Mustafa Kemal”
