Dalkavuklar tarih boyunca iktidar sahiplerinin yanından hiç eksik olmadı. Kimi zaman gönüllü kimi zaman ücretli olarak kralın, padişahın, efendinin kararlarını, laflarını, davranışlarını “fazlasıyla” onayladılar. Günümüzde rezilliği çıkmış eski bir mesleğin Doğu’da ve Batı’daki yansımaları.
Günümüzde övgüye değil yergiye müstahak davranışlar sergileyerek sevimsiz ruh hâlleriyle kendi çıkarı için devlet kapılarında yüksek mevki sahiplerine yılışıklık edenlere dalkavuk deniyor. Geçmiş dönemlerin çok yönlü zenaatkârları dalkavuklar, ne yazık ki hünerlerini değil dalkavuk sıfatlarını, yeni zamanın haysiyet yoksullarına bırakarak dünyamızdan çekilmiş bulunuyorlar. Yeni zaman tipleri, dünküler gibi tarifesi onaylı ücretler karşılığında hüner göstermek yerine para kaynağının önünde eğilip el ve etek öpüyorlar. Ayağı öpülen kudretini kaybedince, başka efendiler bulup huzurunda zilletle eğiliyorlar.
Tarih, bugünün “yalaka”larından bahsetmeyecek. Dünün dalkavukları ise, hem geliştirdikleri yöntemler hem konuşma ve davranış incelikleriyle hatırlanmayı hakediyorlar.
İşte Batı’da kraldan çok kralcı, bizde sultandan çok sultancı dalkavukların unutulmaz hikayeleri…
DALKAVUK NEREDEN GELİYOR, NE DEMEK?
‘Dal’ gibi eğilip bükülenler dolamasız ‘kavuk’ giyenler
Dilcilere göre dal sıfatı ile kavuk isminden kurulu “dal –kavuk”, çevresine tülbent sarılmamış kavuk demekmiş. Mecaz anlamda ise meddahla, musahiple meslektaş zenaatkârlara ad olmuş. Bize göre bu hüner sahiplerine, dolamasız kavuk giydikleri için değil, efendilerinin karşısında ağzı sola açık Arap ünsüzü “dal” gibi iki büklüm olmalarındandı. Türkçede “dal”, iki büklüm olmuş kambur anlamındaydı. “Kamet-i dal” eski bir deyimdir. Çıplak anlamıyla “dal”, dal fes, dal kılıç, dal gibi deyimlerinde doğrudur. Dal’ın iki büklüm, kambur anlamına geldiğini bilmemiz için sıbyan mektebinde Elifba okumamız; “elif uzunca be karnı açık te ona benzer… dal beli bükük zel ona benzer tekerlemelerini ezberlememiz gerekirdi!
“Dalkavuk” kelimesi için öncelikle şu iki sözlüğe bakmalı: . Türkçe asıllı. Komşu dillerdeki kâselis, maskara, meddah, tufeyli. Dalkavukluk: Tekâbu, müdara, temelûk (Tarama Sözlüğü).
. Türkçe isim, sıfat: Şahsi istifadesi için müdahinlik eden adam, kâselis, tufeyli (Bouffoni flatteure, parasite, Dalkavukluk: Müdahinlik, soytarılık, kâselislik (Ali Seydi, Resimli Yeni Türkçe Lügat, 1929).
