Cumhuriyetin 10. yılında tüm ülke çapında büyük kutlamalar yapıldı. Manisa’nın Turgutlu (Kasaba) ilçesindeki kutlamaları görüntüleyen ise, dönemin ve bölgenin usta fotoğrafçısı Ahmet Hamdi Bey’di. Mütevazı kişiliğiyle, müthiş ışık bilgisiyle mükemmel kadrajlara imza atan Ahmet Hamdi’nin kareleri, bugün cumhuriyetin gündelik hayatını, yerleşim coğraflarını ve insani dokularını da geleceğe taşıyor.
SALİH ÖZBARAN
Dergimizin geçen sayısının “Ayın Fotoğrafı” sayfasını, memleketim Turgutlu’nun (Kasaba) “Cumhuriyetin 10. Yılında…” başlığıyla bir fotoğraf süslemiş. Sevinerek baktım; heyecanlandım. Son yıllarda -hem mesleğim gereği hem de doğup büyüdüğüm Kasaba’nın yakın tarihini, toplumla bütünleştirmek amacıyla- birkaç kitap yazdığım bir konunun adeta simgesi gibiydi fotoğraf. Verdiği heyecanı yeniden yaşadım; 1940’lar ve 50’lerde kutlamalara bizzat katıldığımı hatırladım; bir defasında (1950) öğretmenlerimin bana verdikleri görev gereği Cumhuriyet Meydanı’nda şiir okuduğum günü gururla andım.
Bu vesileyle, işgalci Yunan kuvvetlerinin çekilişleri sırasında çıkarılan yangın (1922) sonrasında, kuruluş yıllarının ve cumhuriyetin yöredeki tek fotoğrafçısı Ahmet Hamdi’yi de anmak gerekir.
Ahmed Hamdi gibiler fotoğraflarını konuşturur; geçmişin manzaralarına, sosyal ve politik olaylarına, doğasına ve kültürüne tanıklık eder. Kasaba Yazıları (Turgutlu Belediyesi, 2021) başlığını taşıyan kitabımdan birkaç satırla eşlik edeyim kendisine:
“Vardar Yenicesi’nde doğmuş olan, Turgutlu’nun efsane konumuyla anılması gereken, Kurtuluş Savaşı ardından 1920’li, 1930’lu ve 1940’lı yılların fotoğrafçısı, benim de ilkokul fotoğraflarımı çekmiş olan… Ahmet Hamdi (Yenice).
Fotoğrafçılıktaki ustalığı yanında Türk sanat müziğine olan ilgisi, kişiliği, yalnızlığa çekilmiş/itilmiş hayatı, giyim ve kuşamında gösterdiği özeni (Kozapazarı yanında Ülkü Sokak’ta ikinci katta bulunan işyerine çıkarken merdivenlerinde karşılaştığım ve belleğimde yer eden kedilerden belli olan hayvan sevgisini de ekleyeyim) ile… döneminde anlaşılmasa Turgutlu tarihi için çok önemli bir sima olarak yaşamaya devam etmektedir. Bir binanın köşesinde sanatını icra etmiş, ortalıkta pek görünmemiş, mütevazı yaşamış ama sonraki kuşaklara yadigar bıraktığı fotoğraflarla tarihe ışık saçmış, hayranlık yaratmış, ses getirmiş Ahmet Hamdi yüceltmeye değer…
Turgutlu Belediyesi yayımları arasında da yer alan Foto A. Hamdi (Ankara, 2019) albümünü hazırlayan Mehmet Gökyayla ve Rabia Uslu’ya bırakayım sözü; emeklerinin sonucu olarak yazdıklarından birkaç satır daha aktarayım; Kasaba tarihinin görsel kimliğini yaratmış olan bu muhteşem kişiyi şükranla anayım:
‘Ahmet Hamdi Yenice, hayatta olduğu dönemde çeşitli nedenlerle kendi içine kapansa ve Turgutlular tarafından dönemin şartları içinde anlaşılmasa da, fotoğraflarıyla bu şehrin tarihi için çok önemli bir sima olarak yaşamaya, günümüze yaşadığı dönemi anlatmaya devam etmektedir. Onun, tespit ederek bizlere aktardığı görüntüler, Turgutlu’nun sosyal ve kültürel tarihi gözönünde bulundurulduğunda bu alandaki kesinlikle ‘olmazsa olmaz’ kaynaklar arasında belki de en kıymetlileridir… Bu çalışmada Turgutlu’nun hatta bazı fotoğraflarıyla Manisa ve İzmir gibi bölgelerdeki diğer şehirlerin tarihlerinde önemli bir iz bırakmış Ahmet Hamdi Bey hakkında şu ana kadar ortaya çıkarılabilen bilgilere yer verilmiştir. Ancak görülebileceği gibi Ahmet Hamdi Yenice’nin anne ve babasının adları, doğum ve ölüm tarihleri gibi doğrudan kimliğine dair bilgilere halen ulaşılabilmiş değildir”…
Tarih eğer sanatla, sanatçıyla güzelse, Turgutlu da Ahmet Hamdi’nin emeğiyle görsel bir değerdir.
FOTOĞRAFÇI AHMET HAMDİ
Büyük arşivi yarına kalacak
Fotoğrafçı Ahmet Hamdi Bey olarak tanınan Ahmet Hamdi Yenice, mübadil olarak Yenice-i Vardar’dan İstanbul’a ve ardından İzmir’e geldi. İzmir’de bulunduğu 1924- 1927 arasında Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Ege Bölgesi’ndeki fotoğrafçıları arasında yer aldı. 1928’de Turgutlu’ya yerleşen Ahmet Hamdi Bey, özellikle 1930’lu ve 40’lı yıllarda Turgutlu, Manisa, Kırkağaç, Alaşehir gibi yerleşim yerlerinin en önemli mekan ve hadiselerini fotoğraflarıyla kayıt altına aldı. Aynı zamanda usta bir müzisyen olan Hamdi Bey, Turgutlu’da Yusuf Nalkesen ve Halil Aksoy gibi önemli bestekarların yetişmesinde pay sahibidir. 1920’li yıllarda kısa süren bir evlilik yaşayan Ahmet Hamdi Yenice, ömrünü tek başına tamamladı ve 1980’in Eylül ayında vefat etti. Binlerce cam filmden oluşan negatif arşivi ve 5 bin civarında fotoğrafı, Turgutlu Kent Müzesi envanterinde yer almaktadır.
Mehmet Gökyayla
