Tan gazetesi baskını, tek parti hükümetinin ve Hüseyin Cahit Yalçın başta olmak üzere bazı sağcı gazetecilerin provokasyonu sonucu ortaya çıkmış, 10 bin kişinin katıldığı bir şiddet olayıydı.
Zekeriya-Sabiha Sertel çiftinin yönetimindeki Tan gazetesi, II. Dünya Savaşı boyunca Nazi karşıtı yayın yaptı. Tan’ın yazarları arasında Sertel çiftinden başka Aziz Nesin, Cevat Şakir ve Sabahattin Ali gibi isimler de vardı. Tan, Cumhuriyet’ten sonra tirajı en yüksek gazeteydi.
4 Aralık 1945’te binlerce kişinin saldırısına uğrayıp tahrip edilen gazete provokatörleri üç nedenle kızdırıyordu. Birincisi, Sertel tek parti iktidarına karşıydı ve bir an önce çok partili hayata geçilmesini istiyordu. İkincisi son zamanlarda bazı CHP’lileri yolsuzlukla suçlayıp, yazması cesaret isteyen şöyle satırlar kaleme alıyordu: “1923’ten beri sınırlı kazançlarıyla ölçülemeyecek ölçüde han ve hamam sahibi olanlar mevcuttur. Bu zatların bu servetleri nasıl yaptığını bilmek vatandaşın en büyük arzusudur. Bütün servet sahiplerinin mal beyanına mecbur edilmesini istiyoruz”. Son olarak 1945’te Boğazlar’da ortak denetim hakkı isteyen Sovyetler Birliği’ne karşı Türkiye’de tepki oluşmasına rağmen Tan gazetesi iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesini savunuyordu. Bu son madde dolayısıyla rejim ve yolsuzluk eleştirilerini üzerine alanlar gazeteyle ilgili komünist suçlamalarına başladılar. Sağcı gazeteler ve iktidar çevreleri Tan’ı ağır şekilde eleştiriyordu.
Hüseyin Cahit Yalçın, olaydan bir gün önce Tanin gazetesindeki “Kalkın Ey Ehli Vatan” başlıklı yazısında şöyle diyordu: “Kalkın Ey Ehli Vatan. Mücadele başlıyor. Ve başlamak lazım.çünkü en azgın ve insafsız bir propaganda zehri dökülmesine müsaade edemeyiz. Bir vatan sahibi olmak, o vatanın içinde hür ve müstakil yaşamak isteyen her Türk bu propagandaya karşı koymaya mecburdur”.
“Haklı tepki” manşeti
Tan’ın bulunduğu sokağın gazete binası ve matbaası tahrip edildikten sonraki hali. Ertesi günkü Cumhuriyet gazetesi olayları “üniversitelilerin nümayişi” olarak aktarırken, Vatan gazetesi “komünizme karşı haklı bir tepki” diye değerlendirmiş.
CHP il örgütü de bir gün öncesinden, gazete binası önünde bir gösteri düzenleneceği talimatını öğrenci yurtlarına ulaştırmıştı. Tan gazetesi ve matbaası, 4 Aralık’ta 10 bin kişilik kalabalık tarafından tarumar edildi. Polis olayı seyretmekle yetindi. Gazetenin yakınındaki sol yayınlar satan kitapçıları ve Cağaloğlu’ndan yürüyerek çıktıkları Beyoğlu’nda üç solcu gazete ve dergiyi daha talan eden gruptan tek bir kişi bile gözaltına alınmadı. Olayın ardından, geçmişteki bazı yazıları dolayısıyla tutuklanan Sertel çifti ise 1950’den sonra yurtdışında yaşamak zorunda kaldı.
