Sınırların ötesinde bir hayat 79 yaşında sona erdi

Çin’de doğan, dünyanın birçok ülkesinde yaşayan, milliyetçilik kavramına yeni boyutlar getiren başeseriyle global bir üne kavuşan politik bilimci Anderson, 13 Aralık 2015’te Endonezya’da hayata gözlerini yumdu.

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en ünlü kitabı Hayali Cemaat­ler’le tanınan Benedict Ander­son (Türkçe’deki diğer kitabı, Üç Bayrak Altında Sömürge­cilik Karşıtı Tahayyül’dür.) 79 yaşında aşık olduğu ülke Endo­nezya’nın Cava adasında öldü.

Son günlerinde Japonca ya­yımlanan kendi anılarını ter­cüme etmekteydi: Sınırların Ötesinde bir Hayat. İrlandalı bir baba ile İngiliz bir anadan Çin’de doğmuş, İngiltere’de Cambridge’te eğitim görmüş, İrlanda, Endonezya ve Kalifor­niya’da yaşamış, bir dizi Avru­pa dilinin yanısıra Endonez­ya, Cava, Tayland ve Filipinler (Tagalog) dillerini öğrenmiş, bu ülkelerin tarihi, sosyal ve kültürel dünyası hakkında yaz­mış ve New York’taki Cornell Üniversitesi’nde hocalık yap­mış bu ilginç entelektüeli baş­ka hangi kitap ismi daha iyi ta­nımlayabilirdi ki?

Anderson Endonezya’daki darbenin gerçek mahiyetini if­şa edince; diline, tarihine ve in­sanına yakın olduğu Endonez­ya’ya 26 yıl boyunca gidemedi. Ancak Suharto rejimi devril­dikten sonra, 1998’de eserleri­nin büyük bir kısmını hasretti­ği Endonezya’ya dönebildi.

Anderson’u dünyaya tanı­tan Hayali Cemaatler (1983), milliyetçilik alanındaki çalış­malara yeni bir boyut getirmiş­tir. Genellikle Fransız Devri­mi’nin ürünü olarak sunulan milliyetçilik kavramına, ayrı­ca bu konuda genellikle Batılı örnekler üzerinden yürütülen tartışmalara Güney Doğu As­ya’yı da katarak konuya tarihi, coğrafi ve sosyolojik bir derin­lik kazandırmıştır.

Amerika’nın Vietnam sava­şında yenilgiye uğrayıp çekil­mesinden birkaç yıl önce mil­liyetçiliğin kökenleri üzerine yazdığı kitap, Amerikan yenilgi­sinden bir kaç yıl sonra “komü­nist” denilen ülkeler arasında (Vietnam-Kamboçya, Çin-Viet­nam) milliyetçi savaşların baş­lamasıyla daha da büyük bir önem kazanmıştır. Hayali Ce­maat daha sonraki yıllarda Fa­cebook, Ukraynalılar, Meksika­lı kadınlar, futbol dünyası gibi pek çok değişik konuda yapılan araştırrmalarda; tarih, coğraf­ya, toplumbilim gibi çok farklı disiplinler tarafından referans kitabı olarak kullanılmıştır. Ya­pıt kimilerince her şeye rağmen Avrupa merkezci olarak nite­lenmiş olsa da milliyetçilik ala­nında vazgeçilmez olmuş, son elli yılın en önemli eserleri ara­sında sayılmıştır.

Endonezya’nın yanı sı­ra Tayland ve Filipinler’in de toplumsal, kültürel ve siyasal dokusuna ilişkin çalışmaları olan Anderson, ünlü İngiliz ta­rihçisi Perry Anderson’un da kardeşiydi.