Ekim Devrimi’nin ardından Sovyet iktidarının çocuklarla ilgili gerçekleştirdiği köklü değişimin bir izdüşümü de isim meselesinde yaşandı. Özellikle 1920’li ve 30’lu yıllarda “Granit” gibi jeolojik terimlerden “Anarşi” ve “Ütopya” gibi devrimi çağrıştıran adlara, üç bine yakın yeni çocuk ismi ortaya çıktı.
Rusya’da Stalin dönemi anaokullarında, sosyalizmi inşa görevi verilen “küçük devrimciler”in tamamı her gün şu sloganın yazılı olduğu posterlerle güne başlıyordu: “Mutlu çocukluğumuz için teşekkür ederiz, Yoldaş Stalin!”. Ekim Devrimi’nden sonra Bolşevikler, gelecekte komünizmi kuracak çocukların, doğumlarından itibaren yetiştirilmesi görevini üstlendiler.
Sovyet iktidarının temel amacı, küçük çocukları aile, kilise ve Çarlık Rusyası’nın çökmüş değerlerinden uzak, devrim ideallerine uygun yetiştirmekti. Diğer taraftansa kadınların “verimsiz ve zihni uyuşturan” ev işlerinden kurtarılması ve üretime katılması hedefi benimsenmişti. Ülke sanayileştirilmeliydi ve bunun için ek işgücüne ihtiyaç vardı. Fabrikalarda çocuk yuvaları açıldı; kadınlar gece dahil üç vardiya çalışmaya başladılar.
Yuvalarda çocuklara kolektif içinde yaşamak ve çalışmak öğretiliyordu. Çocuklar, oyun odalarını kendileri topluyor, bahçeyi ekip biçiyor, hayvanlara bakıyorlardı. Ayrıca devrimci gün ve bayramların kutlanması gibi politik mesajlar da çocuklara aktarılıyordu.
Devrimden sonra hukuk alanında da çocukları koruyan tedbirler alındı. 7 Mart 1918’de reşit olmayan çocukların yargılanması ve hapsedilmesi yasaklandı. Ancak 8 Nisan 1935’te 12 yaşından itibaren çocukların işlediği hırsızlık, yaralama, cinayet gibi suçlar, tekrar cezai ehliyet kapsamına alınacaktı.
Lenin ve Çocuklar isimli çocuk kitabından…
1. Dünya Savaşı’nın ardından başlayan içsavaşla birlikte, sayıları ciddi şekilde artan sokak çocuklarının bakımı ve topluma kazandırılmasıyla ilgili ciddi bir mücadele başlatıldı. Bu konuyla bizzat Vladimir Lenin, Feliks Dzerjinski ve Anatoli Lunaçarski gibi devletin en üst kademelerinde bulunan isimler ilgilendi.
Çocuklarla ilgili konularda yaşanan köklü değişimin bir izdüşümü de isim meselesinde görüldü. 20. yüzyılın başlarına kadar, yeni doğan çocuklara isim vermek için, Ortodoks Kilisesi’nin aziz ve azizelerin isimleriyle hazırladığı takvimler yaygın olarak kullanılıyordu. Bu takvimlere göre, azizlere atfedilen belli günlerde o ismi taşıyan kişiler isim günlerini kutluyor, hatta isim günleri doğum günlerinden bile daha önemli kabul ediliyordu. Ancak “yeni toplum”da, kilisenin isim konusunda koyduğu sınırlamalar kaldırıldı. Özellikle 1920 ve 30’lu yıllarda SSCB’de yeni isimler konusunda adeta bir patlama yaşandı. Bu dönemde “Granit” gibi jeolojik terimlerden “Anarşi” ve “Ütopya” gibi devrimi çağrıştıran adlara, üç bine yakın yeni isim ortaya çıktı. Beryoza (kayın ağacı), Gvozdika (karanfil), Mimoza gibi doğadaki ağaç, çiçek isimleri de ilk kez o dönemde çocuklara verilmeye başlandı.
Ancak bunların arasında en ilginç olanları, farklı isim, kelime ve sloganların biraraya getirilmesinden meydana getirilen uydurma isimlerdi. Hatta açıklayıcı kitaplar ve “Devrimci İsimler Takvimi” bile hazırlandı. İçlerinden bazıları oldukça popüler oldu ve yaygınlık kazandı. Adı, “Devrimci İsimler Takvimi”nden yola çıkarak verilen birçok devlet ve biliminsanı, yazar, sanatçı vb. yetişti.
Bu arada hem coğrafi yer isimleri hem de fizik ve kimya alanından seçilmiş teknik tabirler de kimi zaman aynen korunarak kimi zaman da “ideolojik dokunuşlarla” çocuklara verilmeye başlandı.
POLİTİKA VE TERMİNOLOJİ
Rus Devrimi’nden sonra çocuklara verilen isimler
1917’den itibaren Rus çocuklarına verilen isimler arasında, coğrafi-siyasi terimler ile fizik/kimya terimleri dikkati çekiyordu.
Agitprop (Ajitasyon propaganda),
Alfa (Alfa),
Altay (Altay),
Amper (Amper),
Arvil (Armiya V. İ. Lenina – V. İ. Lenin’in ordusu),
Avangard (Öncü),
Avksoma (Rusça Moskova’nın tersten yazılışı),
Avrora (Bir savaş gemisi), Barrikad (Barikat),
Bebel (August Bebel’den),
Bestreva (Beriya, straj revolyutsii – Beriya, devrimin bekçisi),
Beta (Beta),
Bonapart (Napoleon Bonaparte’tan),
Borets (Savaşçı),
Darvin (Charles Darwin’den),
Demir (Dayoş mirovuyu revolyutsiyu! – Haydi dünya devrimine!),
Garibaldi (Giuseppe Garibaldi’den),
Geliy (Helyum),
Gipotenuza (Hipotenüs),
Granit (Granit),
İskra (Kıvılcım),
İstmat (İstoriçeskiy materializm – tarihsel materyalizm),
İzil (İspolnyay zavetı İliça – İliç’in öğütlerini yerine getir),
Kapitalla (Das Kapital),
Krarmiya (Krasnaya Armiya – Kızıl Ordu),
Kromvel (Oliver Cromwell’den),
Kyuri (Marie Curie’den),
Lelyud (Lenin lyubit detey – Lenin çocukları sever),
Lestak (Lenin, Stalin, komünizm),
Luidjia (Lenin umer, no idei jivı – Lenin öldü, ama fikirleri yaşıyor),
Lyublen (Lyubi Lenina – Lenin’i sev),
Marat (Jean-Paul Marat’tan),
Marlen (Marx ve Lenin),
Marseleza (Marseillaise’den),
Mauser (Bir tüfek markası),
Mor (Thomas More’dan),
Ninel (Lenin’in tersten yazılışı),
Okean (Okyanus),
Om (Om),
Papir (Partiynaya piramida – Parti piramidi),
Parijkomma (Paris Komünü’nden),
Partizan (Partizan),
Pervomay (1 Mayıs),
Pores (Pomni reşeniya syezdov – Kongre kararlarını hatırla),
Proletar (Proleter),
Pyatvçet (Pyatiletku v çetıre goda – Beş Senelik Kalkınma Planı dört senede),
Revmark (Revolyutsionnıy Marksizm – Devrimci Marksizm),
Revo ve Lyutsiya (Revolyutsiya ‘Devrim’, iki kardeşe verilmek üzere),
Partiya (Parti),
Robespyer (Maximilien Robespierre’den),
Roblen (Rodilsya bıt lenintsem – Leninist olmak için doğdu),
Russo (Jean-Jacques Rousseau’dan),
Serp ve Molot (Orak ve Çekiç, iki kardeşe verilmek üzere),
Spartak (Spartaküs’ten),
Stator (Stalin torjestvuet – Stalin zafer kazanıyor),
Telman (Ernst Thälmann’dan),
Traktor (Traktör),
Uryurvkos (Ura, Yura v kosmose Oley – Yura (Yuriy Gagarin) uzayda),
Vektor (Velikiy kommunizm torjestvuet – Yüce komünizm zafer kazanıyor),
Vist (Velikaya istoriçeskaya sila truda – Emeğin büyük tarihi gücü),
Vojd (Önder),
Volga (Volga),
Volt (Volt),
Vosmart (Vosmoe Marta – Sekiz Mart), Yaslenik (Ya s Leninım i Krupskoy – Lenin ve Krupskaya (Lenin’in karısı) ile birlikteyim),
Yevraziya (Avrasya).
