1908’de yayımlanan Tonton, İstanbul deniz ulaşımındaki olumsuzlukları mizahi dille haber yapmış, eleştirmişti.
İstanbul deniz ulaşımında yaşanan sosyal olaylar, değişim ve olumsuzlukları konu edinen mizahi hikâye, haber ve karikatürlerin ilkleri Teodor Kasab’ın 1873’te çıkardığı Çıngıraklı Tatar isimli mizah dergisinde görülür. Araştırmacı M. Sabri Koz tarafından yapılan bu tesbitte, dergide yer alan ve basın tarihimizin imzası açık açık yazılı ilk karikatürcüsü olan K. Opçanadassis’in yaptığı dört adet karikatür bulunmaktadır. Türk basınında Çıngıraklı Tatar’dan sonra onlarca karikatür ve haber süreli yayınlarda yer almış, deniz ulaşımındaki olumsuzluklar haber yapılmış, eleştirilmiştir.
II. Meşrutiyet’le birlikte, 5 Eylül 1324 (18 Eylül 1908) tarihinde Mükerrem Re’fet tarafından Tonton Risalesi adıyla yayımlanan 8 sayfalık, tek sayı çıkmış mizah gazetesinin tüm sayfaları İstanbul deniz ulaşımıyla ilgilidir. 20 paraya satılan, üzerinde herhangi bir basım yeri kaydı bulunmayan gazetenin altbaşlığı “Ba’zı menâkıb-ı garibe ve müdhikeyi muhtevidir” (Bazı garip hikâyeler ve komiklikleri içerir) şeklindedir. Gazetenin ilk sayfasının başında “İfade-i Merâm” isimli bölümde “Karilerimizi hoşca bir zaman geçirmek için ara-sıra neşri tasmim edilen ‘Tonton’ bugün alem-i matbuatta arz-ı endam ediyor. Rağbet görürse arada bir yine intişâr edecek, görmezse bu ilk ve son forması olacaktır” denilmektedir.
İlan ve reklama yer vermeyen dergide, İstanbul deniz ulaşımında çalışan bazı gemilerin küçük karakalem çizimleri yer almaktadır. İstanbul için özel bir niteleme olarak “tonton” denilmekte, ağırlıklı olarak da Kadıköy, Ayastefanos (Yeşilköy), Haydarpaşa vapur hatlarına ve burada çalışan gemilere yer verilmektedir. Amacı okuyucuyu eğlendirmek olan gazetenin eleştirel bir yönü de vardır.
KADIKÖY VAPURLARINDA:
– Dünyanın en büyük kışlası acaba hangisidir?
– Görmüyor musun? Selimiye Kışlası… Yarım saattir vapur ile önünden geçiyoruz hâlâ bitiremedik!
KUMKAPI İSKELESİNDE:
– Arkadaş ne ile meşgulsün?
– Remil atıyorum!
– Niçin?
– Vapur vaktini geçirdi de. Gelecek mi gelmeyecek mi diye bakıyorum.
