Aralık
sayımız çıktı

‘Black Lives Matter’, ABD seçimleri ve dünyadan gelişmeler

Pandemi, gündeme damga vursa da 2020’nin tarihe geçecek başka gelişmeleri de vardı. Özellikle ABD sınırlarını aşıp dünyaya yayılan Black Lives Matter protestolarının ve koronavirüs tartışmalarının gölgesinde sonuçlanan Başkanlık seçimleri, yalnız ABD’nin değil, tüm dünyanın kaderini etkileyecek gibi…

Siyahlar İsyanda: Black Lives Matter

25 Mayıs 2020 sıradan başlayan bir gün gibi görünse de yalnızca ABD’nin değil, tüm dünyanın gidişatını değiştirdi. ABD’nin Minneapolis şehrinde 46 yaşında, iki çocuk babası, siyah ABD vatandaşı George Floyd, dört polis memuru tarafından markete verdiği 20 dolarlık banknotun sahte olduğu iddiasıyla durduruldu. Gözaltına alınırken Derek Chauvin adlı polis, yaklaşık 9 dakika boyunca (3 dakikası Floyd bilincini kaybettikten sonra) dizini yere yatırdığı Floyd’un boynuna bastırdı; etraftaki insanların tepkisine, Floyd’un kendisinden önce polis cinayetlerinde hayatını kaybeden pek çok siyahın son sözü olan “Nefes alamıyorum” ifadesine rağmen… Yanındaki üç polis Chauvin’e engel olmak bir yana, çevredekileri uzak tutarak ona destek oldular. Yaşananlar, önce görgü tanıklarının telefonlarına, ardından sosyal medya aracılığıyla bütün dünyanın hafızasına kaydedildi.

Cinayetten 2 gün sonra 4 polis memuru da kovuldu; Chauvin 3. derece cinayetten gözaltına alındı. Floyd’un avukatları ise cinayetin birinci derece sayılması ve diğer üç polis memurunun da gözaltına alınması gerektiği konusunda bastırıyordu. Bir yandan da Minneapolis ve Saint Paul sokaklarını protestocular doldurmaya başlamıştı. Polis protestoculara çok sert müdahale etti. Aynı dönemde ellerinde silahla Covid-19 önlemlerini protesto eden beyaz eylemcilere müdahale ettiğinden çok daha sert… Bu sırada protestocular da sertleşiyor, diğer şehirlere sıçrayan olaylarda Atlanta’daki CNN binası başta olmak üzere pek çok bina zarar görüyordu. Donald Trump’ın geçmişte ırkçı politikacılar tarafından kullanılan “Yağma başladığında silah da ateş etmeye başlar” cümlesi de ateşi körükledi. 25 şehirde sokağa çıkma yasaklarına rağmen protestolar devam etti. Protestoların başlangıcın- dan 31 Mayıs gecesine kadar ABD’nin 200 kadar kentte süren protestolarda en az 4 bin 400 kişi tutuklandı. Eylemlerin yankısı diğer ülkelere de ulaştı. ABD gibi Avrupa’da da sömürgecilik tarihinin tartışmalı isimlerine ait heykellerin eylemcilerin hışmına uğraması (ya da bazı yerlerde yerel otoriteler tarafından kaldırılmaları) geniş çaplı tartışmalara neden oldu.

ABD Başkanlık Seçimleri

ABD başkanlık yarışı, neredeyse tüm yıl boyunca Amerika’yla birlikte dünyanın da gündemindeydi. 3 Kasım 2020’de gerçekleşen seçim Demokrat aday Joe Biden’ın galibiyetiyle sonuçlansa da, Cumhuriyetçi aday Donald Trump uzun süre demokratları “seçimi çalmakla” suçlayarak ülkeyi belirsizliğe sürükledi. 7 Kasım’da Biden’ın mevcut oy ve delege sayısının onu ABD Başkanlığına taşıyacağının kesinleşmesiyle, Demokratların zaferi ilan edildi.

Yeni başkan Joe Biden

Biden’ın geçiş dönemi için belirlediği öncelikli hedefleri arasında Covid-19’la mücadele, Ekonomik İyileşme, İklim Değişikliği ve Irk Adaleti bulunuyor. Trump döneminde, istihdam açısından ABD ekonomisinin ilerlediği söylenebilirse de diğer üç alanda çözülmesi zorlu sorunlar ortaya çıkmıştı: Yeterince ciddiye alınmayan pandemi nedeniyle yükselen vaka/ölüm rakamları, Paris İklim Anlaşması’ndan çıkılması, katı göç politikaları ve ırkçılığa karşı yükselen Black Lives Matter hareketinin taleplerine rağmen polis reformuna yanaşılmaması gibi… Ayrıca Trump’ın uluslararası ticarette AB’yi ABD’nin düşmanı olarak tanımladığı Temmuz 2018’den beri, transatlantik ilişkileri de oldukça gerilmişti. İzolasyoncu bir dış politika benimseyen Trump, yeniden seçilmesi halinde Paris İklim Anlaşması ve İran Nükleer Anlaşması’ndan çekildiği gibi NATO’dan da ayrılabileceğinin işaretlerini veriyordu. Biden ise kampanyası sırasında bu soyutlayıcı politikalardan vazgeçeceğinin sözünü verdi.

Donald Trump

2020 Seçimleri, ilk kez bir trans bireyin, Demokrat Parti’den Sarah McBride’ın eyalet senatosuna ve Joe Biden’ın yardımcısı, eski Kaliforniya eyalet senatörü Kamala Harris’le birlikte de ilk kez bir kadının Beyaz Saray’a girmesiyle sonuçlandı.

Protestolar Yılı

BELARUS

Belarus’ta 9 Ağustos günü gerçekleştirilen başkanlık seçimlerinde 1994’te ülkenin ilk başkanı olarak seçildikten sonra 26 yıldır kesintisiz olarak devlet başkanlığı görevini yürüten Aleksander Lukaşenko, %80 oy oranıyla göreve yeniden seçildi. Bu sonuç, seçimlerden önce “Artık yeter” sloganıyla başlayan geniş çaplı protesto eylemlerinin hız kazanmasına neden oldu. Seçimler öncesinde adaylığını açıklayan eski öğretmen Svetlana Tikhanovskaya şaşırtıcı bir destek toplamıştı. Başkent Minsk’de 63 bin kişiyle miting düzenleyen aday, seçimin ardından çocuklarını güvende tutabilmek için ülkeden çıkmak zorunda kaldı.

BULGARİSTAN

Bulgaristan da 9 Temmuz’dan beri hükümet karşıtı protestolarla sarsılan ülkelerden… Protestoların fitili Bulgaristan’daki Türk diasporasının partisi olan DPS’nin (Hak ve Özgürlükler Hareketi) onursal başkanı Ahmet Doğan’ın kendine özel olarak inşa ettiği, “sarayının” kamuya ait bir plaja giriş çıkışı engellemesiyle ateşlendi. Ardından, tepkiler
10 yıldır iktidarda olan liberal muhafazakâr GERB Partisi’nin ve Başbakan Boyko Borissov’un yolsuzluklarını kapsayacak şekilde genişledi.

KARADAĞ

Karadağ’da 1997’den beri ülkenin bir numarası olan Cumhurbaşkanı Milo Djukanoviç ve partisi Sosyalist Demokrat Parti (DPS), 30 Ağustos seçimlerinde Sırp Ortodoks Kilisesi tarafından da desteklenen Sırbistan ve Rusya yanlısı “Karadağ’ın Geleceği” ittifakı karşısında parlamentodaki çoğunluğu kaptırdı. Öncesinde haftalar boyunca Başkent Podgorica’da toplanan binlerce protestocu yolsuzluk ve kara para aklama iddiaları karşısında Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ı istifa etmeye çağırmışlardı. Seçimin ardındansa sonuçlardan memnun olmayan iktidar yanlıları “Burası Sırbistan değil” sloganlarıyla başkent sokaklarını doldurdu.

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan’da 4 Ekim günü gerçekleşen milletvekili seçimi sonrasında, muhalefetin usulsüzlükler nedeniyle sonuçları tanımadığını açıklamasıyla binlerce gösterici Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı işgal etti. Protestocular, eski Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev’le birlikte pek çok siyasi mahkumu da cezaevinden çıkardı. Merkez Seçim Komisyonu’nun Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov’a yakın partilerin “kitlesel oy satın alma kampanyaları”yla kazandığını açıklaması üzerine seçim sonuçları iptal edildi ve geçici bir hükümet kuruldu. Eski Cumhurbaşkanı Atambayev’in katıldığı bir gösteride silahlı suikast girişiminden kılpayı kurtulması üzerine Bişkek’te Olağanüstü Hal ilan edildi.

ŞİLİ

Şili’de 18 Ekim 2019’da başlayan hükümet karşıtı protestolar 2020’de de devam etti. Metro ücretlerine yapılan zamlar yüzünden başlayan protestolar, Devlet Başkanı Sebastian Pinera’nın verdiği sözleri yerine getirmediği gerekçesiyle belirli aralıklarla şiddetlenerek sürdü. Pinera, yoğun bir şekilde eleştirilen İçişleri Bakanı da dahil olmak üzere birçok bakanı, daha genç ve uzlaşmacı isimlerle değiştirdi. Asgari maaşın ve en düşük emeklilik maaşının artırılması da dahil bazı ekonomik reformlar yapıldı. Ancak protestolar hız kesmedi. Sonunda Şili, Ekim ayında düzenlenen referandumda Diktatör Pinochet döneminde kalma anayasanın değiştirilmesine karar verdi. Referandumun sonucuna göre, anayasayı üyelerini vatandaşların oluşturduğu bir kurul hazırlayacak.

Dünyadan Kısa Kısa

  • Şubat ayında Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de çoğunluğu Müslüman 53 kişinin hayatını kaybettiği şiddet olayları yaşandı. Hindu grupların saldırıları sonucu Müslümanların evleri ve dükkanlarının yanında camileri de yakıldı.
  • Afganistan’da görev yapan ABD askerleri, 29 Şubat’ta Taliban ile Doha’da imzalanan barış anlaşmasını takiben kademeli olarak ülkeden çekilmeye başladı. ABD, 2021 itibarıyla 20 yılın ardından ülkeyi tamamen terk edecek.
  • 27 Temmuz’da Mauritius’ta, bir Japon şirketine ait petrol tankerinin mercan kayalıklarına çarpması sonucu yaşanan sızıntı büyük bir çevre felaketine neden oldu.

27 Temmuz Mauritius kazası
  • 4 Ağustos’ta Beyrut limanında ülkenin hassas dengelerini temelinden sarsan bir patlama gerçekleşti. 204 kişi hayatını kaybetti, en az 300.000 kişi evsiz kaldı. Yetkilileri protesto eden halkın “Hesap Günü” adı verilen protestolarının ardından hükümet istifa etti.
  • Japonya Başbakanı Shinzo Abe, 28 Ağustos’ta sağlık sorunları nedeniyle istifa etti.
  • KKTC’de, Nisan ayında yapılması gereken Cumhurbaşkanlığı seçimleri pandemi sebebiyle gecikmeli olarak 11 Ekim’de yapıldı. İlk turda yarışan 11 adaydan hiçbiri yüzde 50’den fazla oy alamadığı için cumhurbaşkanı seçimi ikinci tura kaldı. 18 Ekim’de yapılan ikinci turda Ersin Tatar KKTC’nin 5. Cumhurbaşkanı seçildi.
  • 17 Ekim’de yapılan genel seçimlerde Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, ülkede 24 yıl sonra tek başına iktidar kurabilecek tek politikacı oldu.
Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern
  • 22 Ekim’de Malezya Kamu Kalkınma Fonu’nun yolsuzluk skandalındaki rolünü kabul eden uluslararası yatırım bankası Goldman Sachs, ABD Adalet Bakanlığı’yla uzlaşmaya giderek 2,9 milyar dolar ceza ödemeye razı oldu.
  • Avrupa ardı ardına gelen terör saldırılarıyla sarsıldı. 29 Ekim’de Fransa’nın Nice kentinde düzenlenen bıçaklı saldırıda 3 kişi yaşamını yitirdi. Bundan iki hafta önce Paris’te ifade özgürlüğünü ele aldığı derste, Hz. Muhammed karikatürlerini kullanan öğretmen Samuel Paty de aynı şekilde başı kesilerek öldürülmüştü. 31 Ekim’de ise bu sefer Lyon’da bir Rum Ortodoks Kilisesi’nin rahibi silahlı saldırıya uğradı. Son olarak 2 Kasım’da Viyana’da meydana gelen terör saldırısında 3 kişi öldü, 15 kişi yaralandı.