Aralık
sayımız çıktı

SANKT PETERBURG

Bundan 246 yıl önce Çeşme Limanı’nda Ruslarla yapılan deniz savaşında Osmanlı kuvvetleri ağır yenilgiye uğramış, donanma yakılmış, 11.000 denizci şehit olmuştu. Rus zaferini betimleyen tablolar, bugün hâlâ Sankt Peterburg’daki yazlık sarayın “Çeşme Salonu”nda.

6 Temmuz 1770. Ege’nin sa­kin limanı Çeşme, tarihi­nin en sıcak ve şiddetli gü­nünü yaşıyordu. 1768’de başla­yan ve çoğunlukla Kırım, Eflak ve Boğdan’daki muharebelerle gerçekleşen Osmanlı – Rus sa­vaşı, stratejik bir kararla Ruslar tarafından Akdeniz’e taşınmış­tı. 1769 Kasım’ında Kont Orlov komutasında Baltık Denizi’n­den ayrılan 21 parçalık Rus do­nanması, Atlantik Okyanusu ve Cebelitarık rotası ile Akdeniz’e inmiş ve 1770 Nisan’ında Mora Yarımadası’nda bir Yunan isyanı çıkarılmasına yardım etmişti.

Gün içindeki çatışma, bi­ri Rus, biri Osmanlı iki kalyo­nun yanarak batması ile sona erdi. Çeşme limanına çekilen Osmanlı gemileri manevra ya­pamayacak şekilde birbirlerine yakın demirlediler. Bu durumu gören Osmanlı amirali Cezayirli Hasan Bey (sonradan Gazi Ha­san Paşa), Kaptan-ı derya Hüsa­mettin Paşa’yı uyarsa da duru­mu düzeltmeye ikna edemedi.

Felaket geceyarısı geldi: Ruslar, kendilerine danışman­lık yapan İngiliz amirallerin komutasında, Çeşme limanına sıkıştırılmış Osmanlı gemileri­ne ateş gemileri ile saldırdılar. Yanyana duran Osmanlı savaş gemileri birbiri ardına yana­rak batmaya başladı. Sabah ol­duğunda, Osmanlı donanma­sının belkemiğini oluşturan 15 kalyon, 4 fırkateyn, 40 parça ufak gemi yanmış ve batmış, Rodos adlı kalyon ve 6 kadır­ga Rusların eline geçmişti. Os­manlıların insan kayıpları da 11.000 kişiyi buluyordu. Ruslar 1774’de savaşın bitimine kadar Çeşme limanı, Midilli ve Lim­ni adalarına defalarca saldırıp topa tuttular. Denizdeki ve ka­radaki Rus başarıları, 1774 Kü­çük Kaynarca Antlaşması ile sonuçlandı: Rusya Kırım’ı önce işgal, 1783’de de ilhak etti!

Rusya’yı modernleştiren ve bir imparatorluk haline getiren Çar Büyük Petro, 1714’de St. Peterburg’un batısına bir yaz­lık saray yaptırmaya karar ver­mişti. Olağanüstü güzel bahçe­ler içinde yer alan ve Peterhof adı verilen bu saray kompleksi, bugünkü halini 1755’ de Çari­çe I. Elizabeth zamanında aldı. 2. Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından büyük oranda tahrip edilen saray, savaştan sonra restore edildi.

Savaştan hemen sonra Alman ressam Jacop Philipp Hackert’e yaptırılan 12 büyük resmin bulunduğu salon (üstte) ve tablolardan bir detay (en üstte).

Donanması Osmanlıla­ra karşı büyük zafer kazana­rak Rusya’nın Karadeniz’e açılmasını sağlayan Çariçe II. (Büyük) Katerina, bu sarayın bir salonunu Çeşme Savaşı’na adadı. İtalya’da yaşayan Alman ressam Jacop Philipp Hackert, 1771 ve 1773 yılları arasında savaşı canlandıran 12 büyük resim yaptı ve bu resimler Pe­terhof Sarayı’nın “Çeşme Salo­nu”na konulmak üzere Çariçe Katerina’ya sunuldu.

Hackert, Livorno lima­nında üslenen Rus gemilerini çizerken zorlanmamıştı. Ama hiçbir gerçek deniz savaşına tanık olmamıştı ve savaşın şid­detinin nasıl göründüğü hak­kında bir fikri yoktu. Rus do­nanma komutanı Orlov, Çariçe Katerina’dan izin alarak resim­lerin gerçekçi olması için ken­disine yardımcı oldu: Livorno limanı açıklarında bir firkatey­ni barut ile doldurup, ressamın ve izleyicilerin gözleri önünde havaya uçurdular!