1990’lı yıllarda akademik literatürde Ermeni meselesine ilişkin patlama yaşandı. Soykırım tezini savunanlar ve buna karşı çıkan çalışmalar olduğu gibi her iki tarafı da memnun edemeyen kitaplara da rastlanıyor.
Ermeni meselesine ilişkin ilk çalışma, 1926 yılında Boston’da yayımlandığı tahmin edilen ve 2011 yılında Türkçeye de çevrilmiş olan, Zaven Nalbandian’ın “Zarevand” takma adıyla yazdığı Ermeni Cephesinden Pan-Turanizm başlıklı kitabıdır. Bu kitap bir ara Ermeni meselesinde bir numaralı uzman olarak isim yapmış Vahakn N. Dadrian tarafından 1971’de İngilizceye çevrilmişti (Leiden: E. J. Brill). Nalbandian’ın kitabına bir tür yanıt ve eleştiri olarak, yine Boston’da 1934’te Kapriyel S. Papazian’ın Patriotism Perverted adlı kitabı yayımlanmış, daha sonra ise Sovyetler Birliği’nde yapılan bazı yayınları saymazsak, uzun bir süre önemli sayılabilecek bir yayın görülmemiştir. Bu sessizlik dönemi, Richard G. Hovanissian’ın 1967’de yayımlanan Armenia on the Road to Independence (Berkeley: University of California Press) başlıklı kitabıyla sona ermiştir.
Akademik literatürde Ermeni meselesine ilişkin patlama 1990’larda yaşandı. Bu bağlamda en önemli yayın, daha önce yayımladığı makalelerle tanınan Vahakn N. Dadrian’ın Türkçeye de çevrilen The History of the Armenian Genocide (Providence: Berghahn Books) adlı eseridir. Sağlam olmayan kaynaklara dayandığı gerekçesiyle çok eleştirilen bu kitabın daha sonra birçok baskısı yapılmıştır. Günümüzde, Türkçe çevirisi geçen ay İletişim Yayınları’ndan çıkan Raymond Kévorkian’ın Le génocide des Arméniens (Paris: Odile Jacob, 2006) ve Ronald G. Suny’nin A Question of Genocide (Oxford: Oxford University Press, 2011) başlıklı eserleri, soykırım tezinin en güvenilir kitapları olarak görülüyor. Bunlara, 1992’de yayımlanan Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu (İstanbul: İletişim Yayınları) adlı kitabıyla çıkış yapan ve daha sonra birçok İngilizce kitabıyla tanınan Taner Akçam’ın eserlerinin de eklenmesi gerekir.
Türk tarafında ise Ermeni sorununa ilişkin literatür, Esat Uras’ın 1950’de yayımlanan Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi (Ankara: Yeni Matbaa) ile başlamış ve Kâmuran Gürün’ün Ermeni Dosyası’yla (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983) sürmüştür. Günümüzde ise Fuat Dündar ve Uğur Üngör gibi araştırmacılar konuya Türkiye açısından çok daha eleştirel yaklaşıyorlar. Türkleri de Ermenileri de memnun etmeyen bir önemli kitap da, Guenter Lewy’nin Türkçeye de çevrilen The Armenian Massacres in Ottoman Turkey (Salt Lake City: University of Utah Press, 2005). Lewy, kitabında Osmanlı hükümetinin suçlu olduğunu, ama taammüt olmadığı için soykırımdan söz edilemeyeceğini iddia ediyor. Bilindiği gibi soykırım terimini kullananlar, taammüde bakmadan, olayın boyutları nedeniyle soykırım sözcüğünün kullanılmasını istiyorlar.
