Antik dönemden günümüze ulaşan tek kütüphane olan Papirüs Villası taşa dönmüş Herculaneum kentinin ortasında 2000 yıl öncesinin “mutluluk ve hazlarını” barındırıyor.
79’da Antik Roma kenti Herculaneum’da yaşayan yüksek rütbeli bir devlet adamı (tahminen Julius Caesar’ın kayınpederi Lucius Calpurnius Piso Caesoninus) kentin en güzel evinde imparatorluğun en seçkin kütüphanelerinden birini kurmuştu. Heykeller ve sanat eserleriyle donatılmış olan sayfiye evinde dönemin önemli filozofları ağırlanıyor, uzun felsefe sohbetleri yapılıyor, Yunan edebiyatı ve felsefesi öğrencileri burada bilgilerini geliştirme imkânı buluyordu. Kütüphanedeki eserleri seçen ve toplayan, Epikürcü felsefenin temsilcilerinden ve ailenin yakın dostu şair-filozof Gadara’lı Philodemus’tu; dolayısıyla kütüphane adeta Epikür felsefesenin yuvası olmuştu. “İnsan fanidir, varoluş amacı mutluluk ve hazdır” felsefesine inanan, kendilerini mutluluğu ve zevki aramaya adayan Epikürcülerin bu kütüphanede yaptığı çalışmalar papirüslere yazılıyor ve kütüphanedeki diğer papirüs rulolarına ekleniyordu. Herculaneum kentinde süregiden bu mutlu refah hayat 24 Ağustos 1979 günü Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla son buldu. İlk patlama Pompei’ye göre daha hafif atlatıldığı için halkın bir kısmı deniz yoluyla kenti terketti. Ancak ikinci patlamayla birlikte villalar, tapınaklar, avlular, pazarlar, heykeller, mozaikler, insanlar, hayvanlar, her şey volkanik kül ve lavların altında kaldı. Ve tabii papirüsler de…
Herculaneum’da ilk araştırmalar 18. yüzyılda başladı. 1752’de mimar ve mühendis Karl Weber’in liderliğinde yapılan kazılar sonucu Papirüs Villası’na (Villa dei Papiri) ulaşıldı ve 1800 civarında papirüs bulundu. Rulolar iyice kömürleştiği için parçalamadan açmak zor oldu. Ancak bir süredir üzerinde çalışılan özel bir X-ışını teknolojisiyle nihayet 2015’te papirüsler açılmadan katman katman deşifre edilmeye başlandı.
Papirüslerin büyük kısmı Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi’nde korunuyor. Zamanında “politik hediye” olarak takdim edilen altı papirüs bugün Fransız Enstitüsü’nde, 18’i Britanya ve Bodleian kütüphanelerinde muhafaza ediliyor.
Papirüs Villası dönem dönem ziyaretlere kapalı, restorasyon çalışmaları devam ediyor. Klasik bir “Roma villası” olan yapı 2000 yıl öncesine en yakın şeklini aldığında ve duvar resimleriyle mozaiklerin tamamı ortaya çıktığında, antik dönemden günümüze ulaşan bu tek kütüphaneyi ziyaret etmek gerçekten paha biçilmez olacak.
