Bilim Akademisi Yayınları’ndan çıkan Sahada / Cumhuriyetin Harcında Bilim ve Kadınlar adlı kitap, cumhuriyetin ilk kuşağı olmanın sorumluluğunu omuzlarında taşıyan, doğum tarihleri 1902-1923 arasında değişen farklı disiplinlerden kadın bilimcilerin Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki saha araştırmalarını konu ediyor.
Cumhuriyetin 100. yılı kutlamaları için Bilim Akademisi ve Ekol Vakfı işbirliğiyle Eylül 2022’de başlatılan “Cumhuriyetin Harcında Bilim ve Kadınlar” projesi, 1 yıl süren arşiv-araştırma ve yayına hazırlık aşamasının ardından kitap olarak yayımlandı. Bilim Akademisi Yayınları’ndan SAHADA: Cumhuriyetin Harcında Bilim ve Kadınlar başlığıyla yayımlanan 300 sayfalık kitap, cumhuriyetin kuruluş yıllarında saha çalışmaları yapan 12 biliminsanının hayatını konu ediyor.
Bilim Akademisi Başkanı Canan Atılgan’ın sunuş yazısıyla açılan kitap, tarihçi-editör Müsemma Sabancıoğlu’nun önsözüyle devam ediyor. Her bölümde farklı disiplinden 1 bilimkadınının mercek altına alındığı kitabın yayına hazırlık sürecini Müsemma Sabancıoğlu, proje koordinasyonunu Maral Yağyazan, arşiv-araştırma kısmını Seher Yeğin yürüttü. Bilim Akademisi üyesi Deniz Kandiyoti’nin sonsözüyle biten kitabın genel danışmanları ise bilim tarihi profesörü Feza Günergun ve Bilim Akademisi üyesi Yeşim Arat.
Cumhuriyet tarihini “saha araştırması yapan bilim kadınları” perspektifinden ele alan çalışmada kimi soruların cevapları aranıyor: Cumhuriyetin erken dönemlerinde, ulaşım olanakları çok kısıtlıyken bilimsel araştırma yapmak için Anadolu’nun muhtelif yerlerine nasıl gidiliyordu? Nerelerde kalınıyordu? Saha araştırmalarında hangi yöntemler izleniyor, hangi engellerle karşılaşılıyordu? Kitaptaki bölümler, bilimkadınlarının tatlı su balıkları, Anadolu ve Trakya’nın bitkileri, Karatepe kazıları, binlerce yıllık fosiller, Bursa evleri, farklı arkeolojik kazılarda bulunan heykeller ve deprem çalışmalarına odaklanıyor. Bu kişiler dışında, muhtelif köy ve kasabalarda sosyal bilimler araştırmaları yapan kadınlara da yer verilmiş.
Bölümler, konu edilen bilimkadınlarının çalıştığı alanların Türkiye’deki geçmişi ve bilimsel bilginin üretilme süreçleriyle başlıyor. Sonrasında söyleşiler, yazılar, alıntılar, daha önce yayınlanmamış fotoğraflar ve belgeler, kayda geçmemiş ayrıntılar var. Arşiv-araştırma sürecinde kütüphanelerde ve özel arşivlerde geniş bir literatür ve süreli yayınlar taraması yapılmış, kurum arşivlerinde çalışılmış.
Aile üyeleri, öğrencileri ve alanların uzmanlarıyla yapılan söyleşilerden oluşan kitapta yer alan isimler ise şunlar: Fahire Battalgazi, Leman Cevat Tomsu, Atıfe Dizer, Asuman Baytop, Halet Çambel, Saadet Ergene Bayramoğlu, Cazibe Sayar, Behice Boran, Mübeccel Kıray, Fatma Başaran, Jale İnan ve Nuriye Pınar Erdem. Hikayesi anlatılan her ismin kurucu bir kuşağın izlerini yansıttığı Sahada: Cumhuriyetin Harcında Bilim ve Kadınlar kitabı https:// dukkan.bilimakademisi.org adresinde satışta.
