Fatih Sultan Mehmet’in 1464’te Çanakkale Boğazı’na koydurduğu toplardan biri, bugün İngiltere’nin güneyinde, Portsmouth şehri yakınındaki Fort Nelson’ın müzesinde sergileniyor. 17 tonluk top, 1868 yılında Sultan Abdülaziz tarafından Kraliçe’ye hediye edilmişti.
Müttefiki Rusya’ya savaş ilan eden Osmanlı İmparatorluğu’nu baskı altına almak isteyen İngiliz donanması, 19 Şubat 1807’de Çanakkale Boğazı’na girdi. Sir John Duckworth komutasındaki donanma buradaki Türk savunma kuvvetleri ile karşılıklı topçu atışları yaparak Boğaz’ı geçti ve Marmara’ya ulaştı. Birbuçuk hafta Marmara Denizi’nde kalan İngiliz donanması, bir dizi görüşmelerden sonra karşısına çıkacak bir Türk donanması bulamayınca tekrar Çanakkale Boğazı’na yöneldi. İngiliz gemileri, kıyıdaki kalelerde bulunan Türk topçuları ile çatışarak Boğaz’dan çıktı ve üs kurdukları Bozcaada’ya (Tenedos) ulaştı. Türklerle çatışan İngilizler 42 ölü, 235 yaralı ve 4 kayıp vermişler, ama Boğaz’ı iki kez geçmeyi başarmışlardı.
Bu çatışma sırasında, Fatih Sultan Mehmet’in 1462 yılında inşa ettirdiği Çimenlik ve Kilitbahir kalelerine o devirde konmuş 350 yıllık Osmanlı topları da başarıyla görev yapmışlardı. Bu toplar, kalelerde deniz seviyesine yakın inşa edilmiş mazgallardan atış yaparak taş gülleleri su üzerinde sektiriyor ve ahşap gemilerin su kesiminde delik açıyorlardı (Topların yerleştirildiği mazgallar bugün de Kilitbahir kalesinde görülebilir).
1854 yılında, Kırım Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu bu kez Ruslara karşı İngiliz ve Fransızlarla müttefik olmuştu. Çanakkale kalelerini inceleyen İngiliz subayları, 47 yıl önce etkisini gördükleri Fatih devri toplarını inceleme imkanı buldular ve hayran kaldılar. Hatta bunlardan bir tanesini satın almak istediler. 1857’de İngiltere’ye bir top gönderildi ama bunun yanlış top olduğu, 18. yüzyıla ait olduğu anlaşıldı.
Sultan Abdülaziz, 1867’deki Avrupa gezisi sırasında Londra’da Kraliçe Victoria tarafından muhteşem bir şekilde ağırlandı (bkz. bu ayki kapak konumuz). Bunun üzerine, Fatih Sultan Mehmet tarafından 1464’te yaptırılan ve tahminen Çanakkale’de Kilitbahir kalesinde bulunan devasa “şahi” top, padişahın bir hediyesi ve bir jesti olarak 1868’de İngiltere’ye gönderildi.
Toplam ağırlığı 17 ton olan ve taşıma kolaylığı için birbirine monte edilen iki parça halinde tunçtan üretilmiş topun yapımcısını, üzerindeki kitabeden okuyabiliyoruz: “Ey Allahım! Sultan Murat oğlu Sultan Mehmed’e imdâd eyle! Bu top Munir Ali tarafından 868 yılı Recep Ayı’nda (Mart 1464) imal edilmiştir”. 518.2 cm uzunluğunda olan topun namlu çapı da 63.5 cm’dir. Bu top yaklaşık 300 kg’lık bir mermer ya da granit gülleyi 1.500 metre uzaktaki bir hedefe etkili bir şekilde atabilmekteydi.
1868’de Londra’ya gönderilen bu Osmanlı topu, 1929 yılında İngiltere’nin güneyinde, donanma üssünün de bulunduğu Portsmouth şehri yakınındaki Fort Nelson kalesine getirildi. Bugün, bu kalede bulunan Royal Armouries (Kraliyet Silahhaneleri) müzesinin en seçkin parçalarından birisi. Royal Armouries koleksiyonlarında bugün bu top dışında kesici, ateşli silahlar, zırhlar ve çeşitli savaş malzemelerinden oluşan 221 adet Osmanlı/Türk eseri daha bulunuyor.
