Gölcük ve civarından 24 senelik tarih notları

1999 Marmara depremi sırasında Gölcük Deniz Ana Üssü’nde görev yapan Deniz Kurmay Albay Celalettin Güllapoğlu; felaketin hemen ardından Donanma Tabii Afet Koordinatörü olarak hizmet verdi. Güllapoğlu Hoca’nın hadisenin hemen ardından almaya başladığı notlar, günümüze de ışık tutuyor.

CELALETTİN GÜLLAPOĞLU

Bugünlerde yaşadığımız deprem felaketi ve mü­dahale durumu, önce­kileri yeniden anımsamayı ve çıkarılan derslerden gerçekten yararlanılıp yararlanılmadığı­nın irdelenmesini-belgelenme­sini zorunlu hâle getirdi. Zira en gerçekçi belgelendirme, ya­şanmışlıklarla yapılabilir. Çıka­rılan dersler derlenmeli, senar­yo ve tatbikatlarla güncellen­melidir.

Tabii afet yönetiminin si­hirli sözcüğü “koordinasyon”­dur. Yurt çapındaki bir örgüt­lenmede Başbakanlık yönetim merkezi olmalı, ilgili devlet bi­rimleri yatay ve dikey biçimde ilişkilendirilmeli, yetki ve so­rumluluklar bu birimlere pay­laştırılmalıdır. 17 Ağustos 1999 tarihinde hazırlıksız olarak bir depremle karşılaşıldığında, yu­karıda belirtilen sistem çerçe­vesinde eyleme geçilerek uygun ve etkili reaksiyon gösterilebil­miştir. Koordinasyonun en iyi yönetileceği yerler kriz mer­kezleridir. Kriz merkezlerinin müşterek iletişiminin yeterli ve etkin biçimde gerçekleştiril­mesi önem taşımaktadır. İleti­şim aksaklıklarına karşı yedek seçenekler hazır tutulmalıdır. Tüm bunların gerçekleştirilme­si, can kayıplarını en aza indi­recektir.

1999 depreminde, sadece ilk gün, 17 Ağustos’ta yaşananla­ra-yapılanlara kısaca bakalım:

03:02 Zonguldak’tan İmra­lı’ya kadar uzanan hatta ve Es­kişehir’e kadar uzanan iç bölge­lerde meydana gelen depremde, merkez üssünü oluşturan Göl­cük ilçesinde ağır hasar meyda­na geldi. Elektrik ve muhabere kesildi.

03:08 Donanma Komutanı, Tabii Afet Yardım Planı’nın yü­rürlüğe sokulmasını emretti.

03:20 Donanma Komutanı, depremi Deniz K.K.’ğına rapor etti, yardım istedi.

03:25 Gemilerin personeli­nin %90’ının üs içinde deprem­de çöken binalarda arama- kur­tarma çalışmalarına başlamala­rı için emir verildi.

03:25 TÜPRAŞ’ta yangın çıktı.

03:30 Üs bölgesinde arama kurtarma çalışmalarına baş­landı.

04:15 Komuta makamı ha­riç 45 kişiden oluşan Tabii Afet Koordinasyon Merkezi kurul­du.

08:25 Kurtarma ekiplerin­ce enkazdan çıkarılan vatan­daşların, Gölcük Deniz Hasta­nesi’ne getirilmesine başlandı. Ağır yaralılar, kurulan bir am­bulans nakil zinciriyle, tedavi edilmek üzere limandaki 3 fır­kateyn, 6 hücumbot, sahil gü­venlik botları ve 8 helikopterle İstanbul, Bandırma ve Anka­ra’daki hastanelere nakledil­meye başlandı (Yaralı tahliye faaliyetlerine aynı gün öğleden sonra iki sivil deniz otobüsü de katıldı). Bu tahliyenin hızla ya­pılması, Gölcük’teki askerî ve sivil hastanelerde boş kapasite oluşturdu. İlk aşamada 130 kişi bu yöntemle tahliye edildi; ak­şam ssatlerinde bu sayı 686’ya ulaştı.

14:25 Başbakana, Deniz K.K. tarafından Acil İşlem Merkezi’nde brifing verildi. Bu faaliyetler, dakika dakika kayıt altına alındı. Sırasıyla, can kur­tarma, depremzedelerin bes­lenme ve barınma ihtiyaçları­nın giderilmesi, kurtarılanla­ra ilk müdahalenin yapılması, hasta-yaralıların nakli, asayiş ve güvenliğin kontrol altı­na alınması öncelikli hedefler olarak saptandı ve gerçekleşti­rilmeye başlandı. Can kurtar­ma ve müdahalelerde garnizon içindeki ve dışındakilere aynı anda ulaşılması esas alındı.

Bölgedeki tüm elektrik, su, telefon ve altyapı sistemleri­nin de çalışmaz hâle gelmesin­den ötürü, çalışmalar çok zor koşullarda, diğer askerî birlik­lerden takviyelerle sürdürüldü. Hasta ve yaralı naklindeki akışı hızlandırmak amacıyla, garni­zon kapılarından tüm giriş-çı­kışlar serbest bırakıldı. Yaralı sevkinde kullanılan deniz ve hava araçları, dönüşlerinde yardım teçhizatı, sıhhi malze­me ve sağlık ekipleri getirdi.

17:30 Hava Kuvvetleri uçakları, Cengiz Topel Deniz/ Hava Üssü’ne çadır, gıda, sıhhi malzeme ve kurtarma araçları intikal ettirmeye başladı.

17:50 Tabii Afet Bölge Ko­mutanı olan Donanma Komu­tanı emrine tahsis edilen 8. Mekanize Piyade Tugayı Göl­cük ilçesinde; 65. Mekanize Pi­yade Tugayı Değirmendere’de; 19. Piyade Tugayı Yalova bölge­sinde; 2. Zırhlı Tugay Gölcük’te görev aldı. Türk Silahlı Kuvvet­leri’ne ve yabancı ülkelere ait 9 seyyar hastane kuruldu.

Sonraki saatler… Yer­leşim noktalarındaki arama ve kurtarma çalışmaları, afet bölgesinde görev yapan tu­gaylarımızla birlikte yabancı profesyonel ekipler ve uzman vatandaşlarımızın işbirliğiy­le gerçekleşmeye başladı. Fe­laketin ilk aşamasından iti­baren, yardımların bölgeye ulaşmasından önce Deniz İk­mal Merkezi’nin elindeki gı­da malzemeleri vatandaşlara dağıtılmaya başlandı. Gemiler fırınlarını çalıştırarak ekmek üretti ve ilk adımda yaklaşık 12.500 ekmek vatandaşlara dağıtıldı. Donanma lojistik ge­mileri, İzmir’den gelen askerî su gemileri, Denizcilik İşlet­meleri’ne ait gemilerin de ka­tılımıyla günde 1.000 tondan fazla içme suyunun dağıtımı­na başlandı.

Kızılay ve dış yardımlar­la sağlanan ve tesis edilmeye başlayan 5.500’ü aşan çadırda, 15.000’i aşkın kişiye kampet ve battaniyelerle geçici barın­ma sağlandı. Çadır bölgelerin­de sağlık ekiplerince tedavi­ler, aşılama ve koruyucu sağ­lık hizmetleri gerçekleştirildi. Bölgenin ve deniz ortamının zemin, jeolojik etüt, hidrogra­fik etüt çalışmaları başlatıldı.

Sonraki günler… Sağdu­yulu vatandaşların ihbar ve uyarmalarıyla, birçok yağma­cı, stokçu, hırsız ya da toplu­mun moral ve direncini kır­mayı hedefleyen kişi suçüstü yakalanarak tutuklandı. Ko­ordinasyon faaliyetleri, kay­makam, belediye başkanları ve askerî yetkililerin haftada 3 defa yaptıkları toplantılarla gerçekleştirildi. Tüm bölgede enkaz altında kimsenin kal­madığından emin olunduktan sonra, planlı olarak enkaz kal­dırma çalışmaları gerçekleş­tirildi. Yaklaşık 3 hafta sonra durum büyük ölçüde normal­leşme aşamasına getirildi.