‘Topraktan, ateşten ve denizden doğanların’ en önemlileri…

Türkiye arkeolojisi 2022’de hareketli bir sezon geçirdi. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Türk Tarih Kurumu’nun desteklediği yüzlerce kazıda antik kentler, höyükler, mağaralar, mezarlıklar, kaleler, tümülüsler, kurganlar ve batıklar araştırıldı; çok önemli yapılar ve buluntular açığa çıkarıldı. İşte öne çıkan 10 kazı ve buluntular…

1-SAMSUN – İKİZTEPE (MÖ 3000)
5.000 YILLIK BİR KAP

Samsun ili Bafra ilçesi yakınların­da yer alan İkiztepe’de İstanbul Üniversitesi’nden Doç. Dr. Aslıhan Yurtsever Beyazıt başkanlığında yeniden başlayan kazı çalışmaların­da, Erken Tunç Çağı I dönemine (MÖ 3000) ait bir mezar ortaya çıkarıldı. İki bireyin gömülmüş olduğu mezar­da saptanan çok sayıdaki hediye içinde, Doğu Anadolu kökenli pişirilmiş toprak bir kabın önemli olduğu düşünülüyor. Bölgelerarası ticari ve kültürel bağlantıları kanıt­layan kabın, Karaz kültürü ile ilişkili olduğu belirtildi.

2-ÇORUM – BOĞAZKÖY / HATTUŞA (MÖ 1500)
HİYEROGLİF İŞARETLER

Hitit Krallığı’nın ünlü başkenti Hattuşa’nın önemli yapıların­dan Yerkapı Tüneli’nde (potern) kök boya kullanılarak oluşturulmuş 250 hiyeroglif işaret keşfedildi. Ziyarete açık bir alanda saptanan hiyeroglif işaretlerin Geç Tunç Ça­ğı’nda (MÖ 1500) yapılmış olduğu düşünülüyor. Kazı başkanı Prof. Dr. Andreas Schachner, işaretlerin deşifre edilmesi amacıyla çalışma başlatıldığını söyledi.

3-İZMİR – YASSITEPE (MÖ 1400)
TAŞ SANDIK MEZAR

Ege Üniversitesi’nden Doç. Dr. Zafer Derin başkanlığında Yas­sıtepe’de yapılan kazılarda Miken uygarlığına ait olduğu düşünülen bir mezar ile çanak-çömlekler bu­lundu. Geç Tunç Çağı’na (MÖ 1400) tarihlendirilen taş sandık mezarın, Yunanistan’dan Anadolu’ya gelmiş Mikenli tüccarlara ait olduğu değer­lendiriliyor.

4-ANKARA – GORDİON (MÖ 300’LER)
GORDION’DA DÜĞÜM ÇÖZÜLÜYOR

Ankara’nın Polatlı ilçesinde bulunan Gordion’daki kazı çalışmalarında ilk defa Gordion ismi geçen ya­zıt bulundu. Yassıhöyük olarak anılan arkeolojik yerleşmenin Gordion ile eşitlenmesi 1900’lü yılların başında önerilmiş ve kabul görmüş olmasına karşın bugüne değin filolojik olarak kanıtla­namamıştı. Prof. Dr. C. Brian Rose’un başkan­lığında sürmekte olan kazılarda açığa çıkarılan yazıtın Hellenistik Dönem’e (MÖ 3. yüzyıl) ait olduğu belirtildi.

5-TOKAT – ZİLE (1. – 3. YÜZYIL)
VENI, VIDI VE TİYATRO

Roma diktatörü Jül Sezar’ın, 2. Pharnakes’i MÖ 47’de mağlup ettiği ve “veni, vidi, vici“(gel­dim, gördüm, yendim) sözlerini kaleme alarak Roma’ya ilettiği yer olan Zela’nın tiyatrosunda kazı çalışmaları başlatıldı. Tokat Müzesi başkan­lığında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında, bir kısmı açıkta olan tiyatro basamaklarının toprak altındaki bölümleri ortaya çıkarılıyor.

6-BARTIN – AMASRA / AMASTRİS (2. YÜZYIL)
ANTİK MISIR’DAN ROMA’YA

Bartın Üniversitesi’nden Doç. Dr. Fatma Bağdatlı Çam tarafından gerçekleştirilen Amastris kurtarma kazı­larında piramit biçiminde obsidyenden şekillen­dirilmiş ünik bir amulet bulundu. Roma dönemine ait bir yapıda saptanan ve antik Mısırlılara ait olduğu değer­lendirilen amuletin tabanında Mısır tanrısı Bes’in figürü yer alıyor. 2. yüzyıla tarihlenen ve tılsım olduğu düşünülen amuletin üst kısmında ise demotik harfler yer alıyor.

7-VAN – ZERNAKİTEPE (2. – 3. YÜZYIL)
ARAMICE YAZITLAR

Van ili Erciş ilçesi yakınlarında­ki Zernakitepe’de Van Müzesi başkanlığında gerçekleştirilen kazılarda kent surları ve Arami alfabesiyle yazılmış yazıtlar keş­fedildi. Ünlü Demir Çağı uzmanı Prof. Dr. Veli Sevin tarafından Erken Sasani Dönemi’ne tarih­lenmiş olan Zernakitepe’de, sur duvarları üzerinde saptanan bu önemli yazıtlar üzerinde çalışma­lar devam ediyor.

8-ADIYAMAN – PERRE (2. – 3. YÜZYIL)
MADALYADA MEDUSA

Adıyaman Üniversitesi’nden Doç. Dr. Kahraman Yağız’ın bilimsel koordinatörlüğünde devam eden Perre kazılarında, tunçtan yapılmış Medusa portreli bir askerî madalya bulundu. 2-3. yüzyıllara tarihlendirilen madal­yanın bir askere ait olduğu ve bunu kazandığı bir başarı sonucu elde ettiği düşünülüyor.

9-KONYA – SAVATRA (10. – 11. YÜZYIL)
ANADOLU’DA İLK TÜRK ADI

Savatra antik kentinde gerçek­leştirilen arkeolojik araştırmalar sırasında, kazı alanına civardaki bir kaleden getirildiği söylenen mimari bir parça üzerinde eski Yu­nanca harflerle yazılmış “Turkopol” (Türkoğlu) kelimesi saptandı. Orta Bizans Dönemi’ne (10. – 11. yüzyıllar) tarihlenen mimari unsurun üze­rine kazınmış yazıtın, Anadolu’da Türk adının geçtiği en erken bulgu olduğu belirtiliyor.

10-EDİRNE – YENİ SARAY (15. YÜZYIL)
KAYI BOYUNUN İŞARETI

Trakya Üniversi­tesi’nden Doç. Dr. Gülay Apa Kurtişoğlu baş­kanlığında yapılan Yeni Saray arkeo­loji kazılarında, altıncı Osmanlı Padişahı 2. Murat döneminde Edirne’de darbedil­miş (1446-1451) Kayı boyu tamgalı bir mangır bulun­du. Mangırın, Kayı boyu tamgası ne­deniyle çok nadir bir eser olduğu söyleniyor.